Boeken: Run Towards the Danger

Voordat Sarah Polley bekend werd als scenarist en regisseur, was ze wereldberoemd als kindacteur, met een hoofdrol in Terry Gilliams The Adventures of Baron Munchausen. In het verbluffend openhartige Run Towards the Danger tekent Polley trauma­tische ervaringen op uit haar veelbewogen leven.

In zes prachtig en onverschrokken geschreven essays reflecteert de Canadese scenarist (Away from Her, 2006; Alias Grace, 2017) en regisseur (Take This Waltz, 2011; Stories We Tell, 2012) Sarah Polley op haar jeugd als acteur en hoe gevaarlijk dit werk emotioneel en soms zelfs fysiek was. Ze worstelt met vragen over in de openbaarheid treden over het seksueel misbruik dat haar overkwam. Ze beschouwt hoe het is moeder te worden terwijl ze haar eigen moeder vroeg verloor.

De thema’s lopen dus uiteen, maar wat de essays verbindt is de helderheid waarmee Polley elk complex onderwerp ontrafelt. Steeds houdt ze elk onderdeel tegen het licht, voordat ze samen een verhaal en een conclusie vormen. Haar gevolgtrekkingen zijn nooit eenduidig, maar altijd inzichtelijk en emotioneel helder. Taal is een gereedschap dat Polley tot in de puntjes beheerst.

De twee essays die het meest schokken zijn ‘The Woman Who Stayed Silent’ en ‘Mad Genius’. In het eerste stuk beschrijft Polley haar beslissing niet in de openbaarheid te treden over het seksueel geweld dat haar is aangedaan door de bekende Canadees Jian Ghomeshi. Haar zelfonderzoek naar wat haar overkwam en haar besluit tijdens een rechtszaak niet naar voren te komen als een van de slachtoffers van Ghomeshi, is ongelofelijk eerlijk. Ze vindt voor deze complexe thematiek duidelijke woorden, die toekomstige slachtoffers zullen helpen.

In ‘Mad Genius’ beschrijft ze de verschrikkelijke tijd als achtjarige op de set van Terry Gilliams The Adventures of Baron Munchausen (1988). Ze werd door de regisseur herhaaldelijk in gevaar gebracht en belandde zelfs een aantal keer in het ziekenhuis. Polley onderzoekt Gilliams rol in deze beangstigende ervaringen en het in onze cultuur nog altijd heersende idee van de mad genius: de geniale (witte, mannelijke) kunstenaar die alles voor de kunst kan en mag doen. Belandde hierdoor de schuld van wat op de set gebeurde bij haar ouders in plaats van bij hem?

Ren het gevaar tegemoet
Je zou niet verwachten dat een boek met zulke serieuze onderwerpen ook vol humor zit, maar Polley’s bijzondere toon is bijna nergens zwaar en soms ronduit grappig. Zo ook in het stuk dat het boek zijn titel geeft. Hierin beschrijft Polley hoe ze een zware hersenschudding opliep, doordat een brandblusser op haar hoofd viel. Jaren leed ze onder de gevolgen; geen enkele behandeling hielp.

In haar wanhoop komt ze terecht bij een exorbitant dure Amerikaanse dokter die aan alle clichés voldoet. Bij hun eerste ontmoeting legt hij met veel hilariteit opleverende poeha uit dat ze haar behandeling tot nu toe totaal verkeerd heeft aangepakt: het vermijden van prikkels werkt averechts omdat het brein dan afleert wat prikkels zijn en hoe daarop te reageren, waardoor je voor alles mentaal en fysiek bang wordt. Dan zegt hij dat ze in elk geval één ding moet onthouden van hun gesprek: “Ren het gevaar tegemoet. Alleen dat zal je helen.”

In dit essay, over wat voelt als het ‘kleinste’ onderwerp, komt Polley naast genezing tot een diep inzicht, een kernwoord voor alle essays in het boek: hoop. Hoop op genezing, nieuwe visies, een mooiere toekomst.

Schat, spreuk, zwaard
Aan sommige essays werkte Polley decennialang. Nauwgezet reconstrueerde ze de complexe gebeurtenissen, in heldere en tegelijkertijd hartverscheurend emotionele stukken. Ze maakt van deze gebeurtenissen, deze trauma’s, een verhaal voor haarzelf en voor ons, zodat we samen de wereld beter kunnen begrijpen.

Aan het einde van het hoofdstuk over haar hersenschudding beschrijft Polley wat ze van deze gebeurtenis leerde: wat ze vermijdt maakt haar zwakker en wat ze met volle overtuiging tegemoet treedt sterker. ‘Ik weet dat ik naar mijn lichaam moet luisteren, zonder dat ik mezelf ervan overtuig dat ik dingen niet kan of dat ik mezelf niet kan pushen […]. Het gevaar tegemoet rennen is een manier van zijn die ik onderdeel van mijn leven heb gemaakt; het is een schat, een spreuk, een zwaard.’

Run Towards the Danger: Confron­tations with a Body of Memory, Sarah Polley | 2022, Penguin Random House, New York | 272 pagina’s | €27