Boeken: Lana and Lilly Wachowski

De Wachowski Brothers werden de zusters Wachowski. In deze academische monografie belicht Càel M. Keegan hun complete filmografie door de lens van hun nieuwe transgender identiteit.

Op de aftiteling van The Matrix (1999) staan ze nog vermeld als The Wachowski Brothers, maar inmiddels gaan de beide invloedrijke regisseurs door het leven als transvrouw. In de aanloop naar de twintigste verjaardag van The Matrix leidde de identiteit van de Wachowski zusters tot een grondige nieuwe lezing van hun filmografie. Die handschoen neemt academicus Cáel M. Keegan op in Lana and Lily Wachowski. In deze erg academische, maar ook inzichtelijke analyse van de volledige filmografie van de Wachowski’s beziet hij hun werk door een trans*-lens. (Keegan gebruikt de asterisk in trans* om een reeks mogelijke samengestelde zelfstandige naamwoorden aan te geven die ook, maar niet enkel, de transgender identiteit aangeven; die aanduiding wordt hier overgenomen).

Keegan gaat de films en series van de Wachowski’s chronologisch af en onderwerpt ze aan nauwgezette close readings. Zo beoordeelt hij hun werk en de cruciale positie hiervan in de geschiedenis van queer- en transgender beeldmakers opnieuw. (Terecht wijst hij hierbij op de ogenschijnlijk plotseling ontstane centrale rol die werk van transgender makers inneemt in onze beeldcultuur.) Per film en serie, maar ook per onderwerp demonstreert Keegan hoe de belichaamde trans*-ervaring van de regisseurs centraal staat in hun esthetische visie. In het openingshoofdstuk van het boek, Sensing Transgender, gaat hij zelfs zo ver dit een trans*-esthetiek te noemen – een esthetiek die de conventionele ideeën over tijd en ruimte, maar ook sekse en gender ondermijnt.

Verder kijken
Lana and Lily Wachowski bevindt zich op een cruciaal kruispunt van film- en genderstudies. Zoals Lucas Hildebrand in Film Quarterly opmerkte, is het bijzonder en belangrijk dat Keegan put uit een breed scala aan intellectuele stemmen. Hij haalt sleutelfiguren in transstudies aan zoals Sandy Stone, Lesley Feinberg, Susan Stryker en Jane Prosser, die te vaak worden overschaduwd door citaten van voor de hand liggende theoretici als Judith Butler en Jack Halberstam.

In alle gedetailleerde lezingen in dit boek en de diepe duiken in de onderliggende filosofie is het soms zoeken naar Keegans overkoepelende punt over het werk van de Wachowski’s. Uiteindelijk stelt hij dat deze filmmakers door hun eigen identiteit, de manier waarop ze daardoor de wereld bezien en esthetische keuzes maken, meer doen dan alleen het gebruiken van filosofische concepten. Ze creëren nieuwe filosofische teksten die het mogelijk maken om verder te kijken en denken dan de wereld waarin we nu leven. Het zijn volgens Keegan de Wachowski’s die ons kunnen helpen nieuwe realiteiten te bedenken en te accepteren. Niet in de laatste plaats door hun unieke positie als de meest succesvolle trans*-filmmakers in Hollywood.

Voorbij het konijnenhol
Lana and Lilly Wachowski maakt onderdeel uit van de Contemporary Directors-serie van University of Illinois Press, waarin auteurs de ruimte krijgen om een eigen (en vaak opvallende) lezing op het oeuvre van een regisseur te presenteren. Elk boek in de reeks bevat ook een interview met de regisseur in kwestie.

Keegan gaat in gesprek met Lana Wachowski, die zowel begrip voor als weerstand tegen de nieuwe lezing van hun werk toont: “Ik probeer de hele essentialistische mythe te destabiliseren, er is niet een enkel, fundamenteel idee dat al mijn werk zou verklaren. (…) De manier waarop je twintig jaar geleden Bound misschien hebt begrepen, is niet dezelfde manier als je deze film nu zou kunnen begrijpen en het zal over veertig jaar niet meer hetzelfde zijn. (…) Dat is de enige waarheid.”

Toch benadrukt ze iets verder ook hoe fundamenteel hun eigen identiteit is in het maken van hun werk, waarmee ze Keegans punt impliciet onderschrijft: “Er was niets en niemand zoals ik. Ik moest me wel een nieuwe wereld voorstellen om überhaupt te kunnen zijn. Er is een verhalend omega-punt in elke Wachowski-film: we moeten een deur vinden, ons een manier voorstellen om uit deze wereld te komen, naar een andere wereld. Om deze nieuwe wereld te ervaren, moet je al je veronderstellingen, je standaardverwachtingen, loslaten. Voorbij het konijnenhol zijn er nieuwe mogelijkheden, nieuwe versies van onszelf.”

Lana and Lilly Wachowski,  Cáel M. Keegan | 2018, University of Illinois Press | 180 pagina’s | €12,99 (e-book) / €27 (paperback)