Boeken: Filmish — A Graphic Journey Through Film

Strip met goedgehumeurde gids

Datum 01-06-2016
Auteur
Deel dit artikel

Striptekenaar Edward Ross neemt ons dwars door tijd en ruimte mee door het uitgestrekte land dat film heet. Zelf is hij de van enthousiasme vonkende gids op deze ‘filmige’ stripreis.

Door Janna Reinsma

Dat Edward Ross een rasechte cinefiel is, merk je aan alles in zijn enorm goed geresearchte strip Filmish — A Graphic Journey Through Film, waarin de filmverwijzingen van de pagina spatten. Ross beschouwt film als niets minder dan ‘a place we can go to learn more about ourselves, our culture and the world we live in’. Amen!
Voor het zwart-witte Filmish componeerde Ross zeven thematische hoofdstukken, met titels als ‘The Eye’, ‘The Body’ en ‘Voice and Language’, rijk gelardeerd met beeld- en tekstcitaten van regisseurs en theoretici. Verteller Ross neemt de lezer mee langs filmgeschiedenis, filmtheorie en beroemde en minder bekende scènes. En passant beantwoordt hij vragen als ‘Waarom is horror zo eng?’ (kort gezegd: in het door oog en zicht geobsedeerde genre is altijd iets mis met wat de kijker of het personage kan zien) en ‘Waarom is Disney gevaarlijk?’ (omdat Disneyfilms doorgaans conservatieve en xenofobe mens- en wereldbeelden bestendigen — denk aan de talloze jonge sappige blaadjes die gered moeten worden en een prins huwen). Bij dat alles is Ross zelf als gids aanwezig (als een ietwat iel, kalend wit mannetje, met twee brillenglazen die zo rechthoekig zijn dat ze aan filmschermen doen denken). Regelmatig tekent hij zichzelf doodleuk de films in die hij bespreekt: hij haalt de hendel over die Frankenstein tot leven wekt, zingt in de regen, heeft een Videodrome-videorecorder-buik en fietst op een driewielertje door The Shinings Overlook Hotel.
Een van de rode draden in Filmish is hoe onze culturele en politieke ideologieën en ideeën bewust en onbewust hun weg vinden naar onze films (en daarin soms ook juist bestreden worden); zie de witte heteroseksuele stellen en kerngezinnen die onze films overbevolken. De monsters, bad guys/gals en gevaren in onze films weerspiegelen maar al te vaak onze culturele angsten: denk aan gemuteerde beesten in tijden van kernenergie en Koude Oorlog, of de steeds vaker ontmenselijkte Arabieren die de twijfelachtige eer hebben om de indianen op te volgen in diverse Amerikaanse strijd-tussen-goed-en-kwaad-films. Belangrijk om je bewust van te worden, omdat film niet alleen een reflectie is van onze wereld, maar die wereld — inclusief oordelen en vooroordelen — ook zelf weer beïnvloedt en vormgeeft.
Hoewel het heel belangrijke thema’s zijn en Ross duidelijk zeer sensitief is voor subtiele vormen van stereotypering en onderdrukking, is hij misschien wel op zijn best als hij schrijft over wat hem vermoedelijk nog meer bezighoudt en betovert: het wonder van film (van de begintijd van Edison, de broers Lumière en Méliès tot de nieuwste ontwikkelingen die film altijd in beweging houden), de technofobie die uit veel films spreekt (terwijl het genre zelf alles aan technologie te danken heeft), de expressieve kracht van sets en locaties, of de bizarre band tussen Hollywood en het Amerikaanse leger — het Pentagon steunt filmmakers heel regelmatig met materieel en troepen, mits de makers het script ter lezing en vrije (!) bewerking aan het leger voorleggen. Zo werd nota bene Nineteen Eighty-Four zo aangepast dat het Big Brother-regime communistisch(er) leek, en ook talloze recentere films zoals Zero Dark Thirty en Transformers werden bewerkt en stevig gesubsidieerd van staatswege, terwijl ‘staatsvijandelijker’ films dat uiteraard niet zijn.
Al met al is Filmish een goedgehumeurd, knap boekje, dat na lezing minimaal een glimlach achterlaat en een lijst met films waar je nieuwsgierig naar bent geworden, zoals het cameraconventies tartende Riddles of the Sphinx (1977) van Laura Mulvey of de goedbedoelde western Cheyenne Autumn (1964) van John Ford, waarin de Navajo’s die de Cheyennes mochten spelen stiekem in hun eigen taal dingen zeiden als: ‘This man has no penis.’
Aan de enigszins filmisch geletterde mens biedt het boek niet per se heel veel nieuws, maar met zoveel leuke details, (beeld)citaten en filmtips is Filmish toch wel heel smakelijk opgediend.

Filmish — A Graphic Journey through Film | Edward Ross | 2015, SelfMadeHero | 200 pagina’s

Boeken kort

In het voetspoor van Bert Haanstra Beleef zijn leven en werk in 9 wandelingen | Ronald van de Vate | 2016, De Vrije Uitgevers | €14,95
Holten, Goor, Amsterdam, Muiden, Leerdam, Giethoorn, Veere, Blokzijl en Laren. Negen plekken waar Bert Haanstra, een van Nederlands grootste filmregisseurs, minstens een aantal jaren van zijn leven doorgebracht heeft. Naast het maken van voornamelijk films, maar ook foto’s, schilderijen en tekeningen, bracht Haanstra zijn tijd graag wandelend door. Van de Vate geeft met dit boek de wandelingen van Haanstra aan de lezer. Negen wandelingen, variërend van 9,6 tot 17,8 kilometer, allemaal met een begin en eindpunt dat bereikbaar is met het openbaar vervoer, en horecagelegenheden op de route. Aan de hand van deze wandelingen worden de verschillende woonplaatsen van Haanstra uitgebreid besproken. Het lopen van deze wandelingen geeft niet alleen een kijkje in het leven van een zeer bijzondere man en extra waardering voor zijn films, het is ook een prima besteding van een zonnige middag.

Film Noir, 100 All-Time Favorites | Paul Duncan, Jürgen Müller (red.) | 2016, Taschen | €47,95
In dit 688 pagina’s tellende boek (zwaar en dreigend genoeg om als rekwisiet in een film noir te fungeren) wordt een dwarsdoorsnede van de film noir gegeven. Door honderd films uitvoerig te behandelen in tekst en beeld, beginnend bij de beroemde stille film Das Cabinet des Dr. Caligari (1920) en eindigend bij hedendaagse publiekslievelingen als Black Swan (2010) en Drive (2011), wordt een moedige poging ondernomen het ambigue genre van film noir te definiëren. Terwijl achtergrondverhalen over cast en crew, citaten uit de films, analyses en het commentaar van critici de films inhoudelijke aan elkaar rijgen, laten de vele posters en stills die het boek rijk is in een oogopslag zien uit welke bestanddelen een klassieke film noir bestaat: onderkoelde glimlachen, lange schaduwen, pistolen die uit handtassen worden gehaald, blikken die in het niets kijken en telefoons die enkel slecht nieuws lijken te spuwen. Een zeer volledig boek voor elke film noir-liefhebber.

Exposing the Film Apparatus The Film Archive as a Research Laboratory | Giovanna Fossati, Annie van den Oever (red.) | 2016, Amsterdam University Press | €39,90
Exposing the Film Apparatus is tot stand gekomen nadat een groep van 32 internationale mediastudenten en professoren in een enorm filmarchief losgelaten zijn. De rol die technologie speelt in zowel het maken en bewaren van films als in de filmverhalen zelf blijkt enorm. In drie delen (I: Small and Portable, II: Medium and not Easily Portable en III: Large and not Portable) benadrukken verschillende filmwetenschappers het belang van mediatechnologie voor onze cultuur en weiden ze uit over de impact die deze heeft op de werkwijze van mensen die in zo’n filmarchief werken.

Geschreven door