Boeken: Coming Soon to a Festival Near You

Vreemd dat er pas de afgelopen jaren academische aandacht kwam voor het verschijnsel filmfestival. Coming Soon to a Festival Near You is de nieuwste loot aan de groeiende tak van wetenschap.

De betere festivals waren altijd al de plekken waar het filmwetenschappelijke veld en de filmwereld bij elkaar kwamen. Misschien was het juist die innige band die maakte dat de werking van filmfestivals, hun positie binnen het veld, hun invloed en achtergronden, zo lang een blinde vlek van de wetenschap is gebleven. Of misschien was het de explosie aan (kleinere) festivals die de afgelopen jaren te zien was, die maakte dat de wetenschappelijke aandacht navenant toenam.
Hoe dan ook: de afgelopen jaren ontpopte ‘film festival re­search’ zich tot volwaardig studiegebied. De door filmhistoricus en documentairemaker Jeffrey Ruoff samengestelde bundel Coming Soon to a Festival Near You richt zich (in naam) specifiek op het onderwerp programmering.
Het openingsartikel van Marijke de Valck, één van de voorlopers in dit ontluikende vakgebied, geeft de bundel richting. Zij plaatst de programmering van filmfestivals in historisch perspectief en deelt haar op in drie fases: tussen 1932 en 1968 wilden festivals een nationaal filmproduct voor het voetlicht te brengen; vanaf 1968 kwam de autonome, cinefiele festivalprogrammeur centraal te staan; en sinds de jaren tachtig institutionaliseerden festivals tot op zichzelf staand fenomeen — het festivalcircuit — waarin de programmering een meer omlijnd kader kreeg, dienstbaar aan het ‘evenement’. Dat we van alle drie die fases nog altijd de uitlopers zien, toont meteen de complexiteit van de materie. Kijk alleen maar naar de drie grote filmfestivals van Nederland: het NFF komt voort uit de ideeën van de eerste periode; het IDFA staat nog altijd in de middenperiode met één sterke programmeur/directeur aan het roer; en het IFFR is een typerend voorbeeld van festival als instituut.
In de diverse groep artikelen die volgt op de bijdrage van De Valck komen verschillende festivals en verschillende soorten festivals aan bod, in zowel academische artikelen als populairdere stukken vanuit het werkveld. Soms vraag je je daarbij af wat het nog met het onderwerp ‘programmering’ van doen heeft. Filmjournalist Gerald Peary lijkt in zijn bijdrage ‘Memories of a Film Festival Addict’, nota bene prominent geplaatst als tweede artikel in de bundel, vooral te willen vertellen dat hij in zijn leven een aantal noemenswaardige festivalfeestjes heeft meegemaakt. En het artikel ’24 Hours @ 24FPS’ van Mill Valley Film Festival-programmeur Zoë Elton maakt weliswaar de hectiek van het leven tijdens een festival goed invoelbaar, maar zegt weinig over de programmatische keuzes die aan die hectiek vooraf gingen. Wat aan dat artikel vooral beklijft, is hoe weinig van de door Elton genoemde titels, twee of drie jaar geleden oh zo belangrijk in het festivalcircuit, nu nog een belletje doen rinkelen.
Gelukkig staan er stukken tegenover als het interview dat Ruoff hield met Bill en Stella Pence, die decennialang aan het hoofd stonden van het vooruitstrevende Telluride festival, of de berekening die producent James Schamus maakt van wat het kost én wat het oplevert om een rode loper-moment op het festival van Cannes te creëren. Al met al een waardige bijdrage aan dit onontgonnen onderzoeksgebied.

Joost Broeren

Coming Soon to a Festival Near You Programming Film Festivals | Jeffrey Ruoff (red.) | 2012, St Andrews Film Studies | 262 pagina’s | €23,50

Boeken kort

Crowdfunding for Filmmakers The Way to a Succesful Film Campaign | John T. Trigonis | 2013, Michael Wiese Productions | €24,95
De bureaucratische mecenas die we subsidie noemen laat makers in de steek; de geldkraan is zo goed als dichtgedraaid. Maar met een heleboel flesjes valt de dorst misschien ook wel te lessen — als je evangelisten van crowdfunding mag geloven. Neerlands platform Cinecrowd kwam onlangs met overtuigende cijfers en plannen voor Europa, oftewel: tijd om je gedegen voor te bereiden. Dit boek is een beetje esoterisch, maar gaat wel in op aspecten die traditionele financiering niet nodig had: hoe om te gaan met social media; hoe pitch je naar je investerend publiek; wat beloof je en waarom is transparantie belangrijk? John Trigonis, sinds begin dit jaar werkzaam bij platform Indiegogo, heeft de antwoorden.

Dan O’Bannon’s Guide to Screenplay Structure | Dan O’Bannon en Matt R. Lohr | 2013, Michael Wiese Productions | €26,99
O’Bannon begon zijn carrière in de uit de hand gelopen en sublieme studentenfilm Dark Star (1974), die hij samen maakte met John Carpenter. Carpenter ging zijn eigen weg, maar een absurde scène met een buitenaards wezen (gespeeld door een strandbal) bracht O’Bannon op een idee. Het idee werd Alien (1979). Hij heeft zijn carrière en faam dan ook vooral te danken aan die ene geniale film – en wellicht Total Recall (1990). Toch is dit boek iets om erg enthousiast over te worden. In nuchtere toon behandelt hij de essentie van een script: structuur. Zeer overzichtelijk, met goede oefeningen, helder inzicht en veel humor – zoals het hoofdstuk: ‘Other People’s Systems or For Those Who Bought My Book by Mistake‘.

Andrey Tarkovsky Films, Stills, Polaroids & Writings | Andrey Tarkovksy e.a. | 2012, Schirmer/Mosel | €69,95
Hét koffietafelboek voor de pretentieuze filmmaker. Alle films van Tarkovski vertegenwoordigd door grote stills, plus een korte begeleidende tekst en een selectie teksten van en over de Russische cineast (van o.a Sartre). Naast — eindelijk! — een visuele encyclopedie van zijn oeuvre, zijn het de polaroids die hij nam in Italië en Rusland (ook los uitgegeven in een kleiner formaat) die dit boek zo de moeite waard maken. Foto’s kunnen sfeer ademen, deze polaroids dampen grote, hete wolken ervan. Een perfecte herinnering aan de brille van Tarkovski; hij was een ongekend visueel poëet.

Samenstelling Jasper de Bruin | International Theatre & Film Books | Leidseplein 26 | 1017 PT Amsterdam | t 0206226489 | theatreandfilmbooks.com