Boeken – 27 september 2012

Volgens Verhoeven: De verlosser spreekt

  • Datum 27-09-2012
  • Auteur
  • Deel dit artikel

Spetters

Een boek met analyses van film­klassiekers: zitten we daar anno 2012 echt nog op te wachten? Wel als ze geschreven zijn door een cineast met een uitgesproken mening, een enorme algemene ontwikkeling en een filmisch oog: Paul Verhoeven.

Iedereen die wel eens tijd in het gezelschap van Paul Verhoeven heeft doorgebracht weet wat een fantastisch docent hij zou zijn geweest. Wat kan die man vertellen! De bundeling van de Volkskrant-rubriek Volgens Verhoeven biedt niets minder dan vijftig boeiende hoorcolleges. De besproken films zijn stuk voor stuk ijkpunten van de filmhistorie, en al vaak het onderwerp geweest van uitgebreide analyse. Toch weet Verhoeven in vrijwel elke bespreking nieuw gezichtspunten formuleren. De reden: meer nog als een filmliefhebber kijkt hij als een filmmaker. Je kunt als criticus nog zoveel films tot je nemen, pas als je er daadwerkelijk een gemaakt hebt, kun je je pas echt verplaatsen in de keuzes, de dilemma’s en de oplossingen van de grote cineasten. Wij zien in Ivan de Verschrikkelijke II voornamelijk een wat statische film, maar Verhoeven legt uit hoe slim regisseur Eisenstein zijn vaste kaders gebruikt als spanningsbron.
Een meerwaarde is ook dat Verhoeven vaak zijn eigen ervaringen in de analyses verwerkt. Het lijkt misschien ijdel, Basic Instinct vergelijken met Vertigo, maar daarmee toont hij aan hoe de succesregisseurs van vandaag op de schouders van die van gisteren staan. Na het zien van het losse camerawerk van The French Connection gaf hij Turks Fruit diens handgedraaide stijl. De Jezus-verwijzingen uit Shane liet hij met een knipoog terugkeren in Robocop. En een van zijn meest bewonderde sequenties, de wagenrennen uit Ben Hur, kreeg een oer-Hollands equivalent in Spetters‘ opwindende motorcross.

Eelt op de billen
Aan grote namen geen gebrek. Verhoeven die de draak steekt met Coppola, een brief aan Bergman schrijft en een jonge Truffaut schoffeert door hem als filmstudent te bekritiseren op zijn stijl. Toen al had hij lak aan reputaties. Verhoeven stelt dat One Flew Over the Cuckoos Nest ’te geconstrueerd, te handig in elkaar gezet’ is. En Blade Runner gaat ‘zo traag allemaal’.
Een betweter? Misschien, op bepaalde terreinen is zijn kennis van zaken ongeëvenaard. Zoals hij in het dubbele hoofdstuk over Dreyers La passion de Jeanne d’Arc het Franse boerenmeisje ontleedt aan de hand van bestaande processtukken: hier proeven we dezelfde bevlogenheid als in zijn prikkelende Jezus-biografie. Natuurlijk, Dreyers eerbiedwaardige aanpak is klassiek, maar had hij van die stevige boerenmeid met eelt op haar billen nu echt zo’n smachtende martelares moeten maken? Verhoeven weet wel hoe hij het gaat aanpakken. Hij zou zijn Jeanne-film beginnen met het gesteggel over haar borsten, die volgens het Vaticaan eeuwenlang een heiligverklaring in de weg stonden. Of die film er gaat komen, valt te betwijfelen. Maar door er zo beeldend over te vertellen, heeft Verhoeven hem toch al een beetje gemaakt.

Mark van den Tempel

Volgens Verhoeven: Op stap door de filmgeschiedenis met Paul Verhoeven Paul Verhoeven en Rob van Scheers | 2012, De Bezige Bij | 312 pagina’s

Rob van Scheers: ‘Paul Verhoeven laat je anders kijken’

Aan journalist Rob van Scheers de taak Paul Verhoevens woordenstromen in banen te leiden. Hoe verloopt hun samenwerking in de praktijk?

‘Meestal bespreken Paul Verhoeven en ik twee films per sessie, en de afspraak is dat we die dan allebei vooraf nog eens hebben bekeken. Die interviews duren al snel een dagdeel en omdat Paul zo rap praat, spreken we feitelijk over driedubbele woordwaarde. Van die stroom aan gedachten maak ik vervolgens een stukje. In de Volkskrant beslaat dat zo’n 800 woorden, in het boek krijgt de lezer de extended versie van circa 2000 woorden.’

Stuur je Verhoeven bij de selectie van zijn keuzes? ‘Je moet je voorstellen: soms vallen films af, omdat ze bij herzien teleurstellen. Dat overkwam bijvoorbeeld de oorspronkelijke King Kong uit 1933 — té gedateerd. De meeste titels heeft Paul voorgesteld, hij heeft natuurlijk een fenomenale filmkennis. Maar als ik ergens hartstochtelijk voor pleit, neemt hij dat idee wel over. Op die manier is bijvoorbeeld Scorsese’s Taxi Driver in het boek terechtgekomen.’

Bij welke film heb je je mening moeten herzien na een ‘lezing’ van Paul? Over bijna iedere film weet ik nu meer dan vooraf. Paul leert je anders kijken, meer met de blik van de eigenzinnige filmmaker die hij in diepste wezen is. Het draait allemaal om de details. Hij wijst op de moed van bepaalde regisseurs, de waarde van production designers, het aandeel van de director of photography (cameraman). Het gaat over muziek, en monteren, en dialogen, en special effects, en spanningsbogen, en natuurlijk over ijdele producers en hun gegoochel met budgetten. Vakkennis van binnenuit. Daar kom je in een normaal interview van zeg een half uurtje met een topregisseur nauwelijks aan toe. Ditmaal verkeren we 65 episodes in de bovenkamer van Verhoeven.’

MvdT

Boeken kort

Plotto The Master Book of All Plots | William Wallace Cook | 2012, Tin House Books | €21,95
Heruitgave van het origineel uit 1928, een echte klassieker. Plotto is een encyclopedie van alle mogelijke plots en bedoeld voor de ervaren schrijver die houdt van volledigheid of op zoek is naar inspiratie. Favoriet: "B, running away from home to marry A, by a mistake marries AX. Immediately after the ceremony, AX disappears."

Never Sleep with the Director And 50 other Ridiculous Film Rules | Anneloes van Gaalen | 2012, BIS Publishers | €15,00
51 regels uit de filmindustrie: de herkomst van al die filmwijsheden wordt kort omschreven en het nut dan wel de nutteloosheid ervan becommentarieerd met quotes van filmgrootheden. Zoals Woody "The public is always right" Allen, David "Film is dead" Lynch en Wim "Continuity is overrated" Wenders. Het boekje is vermakelijk en springt eruit door een prachtige vormgeving met talloze illustraties, filmposters en foto’s.

FilmCraft Costume Design | Deborah Nadoolman Landis | 2012, Focal Press | €26,95
Focal Press geeft sinds 2011 de serie FilmCraft uit, boeken over filmproductie waarin elk onderdeel een ander aspect van het maakproces belicht. Cinematography, Editing en Directing zijn al eerder uitgegeven. De nieuwste aanwinst is Costume Design. Het bespreekt het vak via interviews met toonaangevende kostuumontwerpers. Er wordt gesproken over hun inspiratiebronnen, het werkproces en de samenwerking met de regisseur. Ook is er aandacht voor de ontwerpers van weleer. Alle FilmCraft-boeken zijn een lust voor het oog, maar deze editie is helemaal smullen door de vele filmstills en de schetsen die erin zijn opgenomen.

Found Footage Cinema Exposed | Jaap Guldemond, Marente Bloemheuvel, Giovanna Fossati | 2012, Amsterdam University Press & EYE Film Instituut Nederland | €35,00
Uitgegeven bij de openingsexpositie van het nieuwe filmmuseum EYE. De expositie toonde kunstenaars en filmmakers die uit archiefmateriaal nieuw werk scheppen; in dit boek krijgt de expositie zijn beslag. Het boek is een kunstwerk op zichzelf. Zoveel filmstills, zoveel kleuren, zoveel kunstenaars. EYE toont middels het boek niet alleen de veelzijdigheid van de filmkunst, maar ook haar eigen belang als conservator ervan.

Samenstelling Anne de Loos | International Theatre & Film Books | Leidseplein 26 | 1017 PT Amsterdam | t 020 6226489 | theatreandfilmbooks.com

Geschreven door