Boeken – 20 september 2014

Op 25 september wordt tijdens het Nederlands Film Festival de tiende winnaar van de Louis Hartlooper Prijs voor de Filmjournalistiek bekendgemaakt. Dit jaar nomineerde de vakjury drie filmboeken, waaronder Het zoveelste Laurel & Hardy boek van Bram Reijnhoudt.

Die titel is natuurlijk ironisch bedoeld. In zijn voorwoord schat Reijnhoudt het aantal boeken over Laurel & Hardy op zeker tweehonderd, zelf schreef hij eerder ook al meerdere boekjes over het duo dat hij steevast als "de jongens" omschrijft. De auteur houdt zich al ruim veertig jaar met het duo bezig. Begin jaren zeventig was hij medeoprichter van de Perfect Day Tent, de Nederlandse afdeling van het internationale Laurel & Hardy Genootschap Sons of the Desert. En in 1984 begon hij Blotto, een exclusief aan Stan en Ollie gewijd, onregelmatig verschijnend tijdschrift dat onlangs met het 47e nummer zijn dertigjarige bestaan vierde.
Het door hemzelf vormgegeven, rijkelijk geïllustreerde en in eigen beheer uitgegeven Het zoveelste Laurel & Hardy boek vormt in zekere zin de nalatenschap van de 82-jarige Reijnhoudt. Hij verzamelde zijn "verhalen en opstellen" uit Blotto, actualiseerde deze waar nodig, en vulde ze aan met artikelen over de loopbaan van beide acteurs (apart en gezamenlijk), een gedetailleerde tijdlijn en een teruggevonden script. Tezamen geven ze een uitputtend beeld van de carrière van de Dikke en de Dunne.

Reijnhoudt stort ontstellend veel feiten over de lezer uit, veelal gebaseerd op eigen onderzoek of ervaringen. Gelukkig heeft de oud-ANP-journalist een prettige stijl, waardoor de stukken nog (net) voldoende lucht hebben. Soms wreekt de herkomst van de artikelen zich. De meeste zijn geschreven voor liefhebbers van Laurel & Hardy, de abonnees van Blotto die je misschien niet hoeft uit te leggen wat er zo bijzonder is aan Stan Laurel en Oliver Hardy. Je bent fan of je bent het niet. De geïnteresseerde leek krijgt via dit boek weliswaar een berg informatie over zich heen maar heel veel verder dan de constatering dat met een bepaalde film het ‘Laurel & Hardy-gevoel’ begon komt Reijnhoudt eigenlijk niet, en dat is toch teleurstellend, zeker voor iemand die zich al zijn hele leven lang met het onderwerp bezighoudt. Wat dit Laurel & Hardy-gevoel dan precies is blijft nu vrij impliciet — alsof analyse ervan het mysterie zou verbreken.
De omschrijving dat Hardy het "gewichtige, pompeuze type" is en Laurel de "onnozele oen" is ook wat karig om hun dynamiek te omschrijven. Een opmerking over regisseur Leo McCarey, die in de beginperiode veelvuldig met Stan en Ollie samenwerkte, prikkelt al meer: "Een van de belangrijkste kenmerken van de Laurel & Hardy-films is het bedachtzame tempo, dat in scherpe tegenstelling staat tot de frenetieke actie van de traditionele slapstick. McCarey (…) was voor die nieuwigheid verantwoordelijk. Hij zorgde ervoor dat het tempo waarin de gags elkaar opvolgden werd vertraagd en dat er ruimte werd geschapen voor mimiek." Daar houdt de analyse vrijwel op, ook waagt Reijnhoudt zich niet aan theoretische of filosofische beschouwingen over ‘het komische’: wat is (de functie van) humor, hoe werkt het?

Daartegenover staan talloze tot de bodem uitgezochte en soepel opgeschreven verhalen over de strapatsen van de Dikke en de Dunne. Van hun rumoerige huwelijksleven tot aan een naoorlogse tournee door Europa. En van Laurels verblijf in Rotterdam, waar hij een brood stal, tot aan de vondst van verloren gewaande filmkopieën in het Filmmuseum (nu EYE). In die tekst vermeldt hij keurig de naam van restaurator Mark-Paul Meyer, die in het fotobijschrift opeens Jean-Paul heet. Ook zijn er wat tikfoutjes en een onfortuinlijke omdraaiing van getallen: als hij schrijft dat in 1943 werd begonnen met de opnames van Babes in Toyland moet dit 1934 zijn. Humorloos gezeik natuurlijk over iemands levenswerk maar feitenfetisjist Reijnhoudt zal het vast op prijs stellen.

André Waardenburg

Het zoveelste Laurel & Hardy boek | Bram Reijnhoudt | Blotto Press, Hilversum (2014), 249 blz. | €24,50 (paperback) | Te bestellen via lulu.com

De overige genomineerden voor de Louis Hartlooper Prijs zijn:
Tjeu van den Berk en Marjeet Verbeek | Het filmgesprek: woorden aan droombeelden wijden (spiritualiteit van de film) | Meinema, 2013
Thomas Leeflang | Kijk! Luister! Nederlandse film en radio onder Duitse dictatuur | Aspekt, 2013

(NB: overigens schreef Leeflang ook meerdere boeken over Laurel & Hardy)