Boeken – 2 februari 2017

Nicole Kidman (39) is woedend over de biografie die David Thomson (65) over haar heeft geschreven. En daar kan ik me wel wat bij voorstellen. Het uit een aantal losse hoofdstukken samengestelde boek, dat dit najaar verscheen, leest als het relaas van een stalker.
"Yes, I like Nicole Kidman very much", zegt Thomson eerlijkheidshalve in het eerste hoofdstuk. "Yes, of course I love her — so long as I do not have to meet her", laat hij er nog eerlijker op volgen. En dan voluit: "I suspect she is as fragrant as spring, as ripe as summer, as sad as autumn, and as coldly possessed as winter." En vervolgens droomt hij weg bij haar huidskleur: zo blank als satijn, en bij haar schaamhaar dat de kleur heeft van gember.
De enige keer dat Thomson met Kidman sprak, was tijdens een kort telefonisch interview. Kidman herinnert zich dat interview wel. De bekende Britse filmcriticus die al jaren in Amerika woont en werkt en die vooral bekend werd met het standaardwerk The New Biographical Dictionary of Film (963 pagina’s aan filmbio’s), had verteld dat hij bezig was met een reeks essays over film. Kidman had daarom ingestemd met een gesprek. Over een biografie had hij niets gezegd. Valse voorwendselen, vindt Kidman, die haar uitspraken terugvond in een boek van ruim driehonderd pagina’s, gewijd aan haar leven en haar werk. Of Thomson — de slimme oude vos — echt gelogen heeft, is onduidelijk. Het gaat om een soort essays, ze zijn alleen gebundeld.
Kidman maakt zich dus druk om een ongeautoriseerde biografie. Ongeautoriseerd betekent ongekuist. Ze heeft er van te voren niet met een rood potlood onaangename of confronterende zaken uit kunnen halen. Over de waarheid van Kidman en de waarheid van Thomson is, kortom, niet onderhandeld.

Glibberen
Wat dat betreft staat Thomson in zijn recht, hij mag een ongeautoriseerde biografie schrijven, en zo nu en dan heeft de man ook wel treffende observaties. Zo merkt hij op dat de films van Stanley Kubrick allemaal over mannen gingen, met uitzondering van lolita, al had die film ook Humbert Humbert kunnen heten. Mannen en hun filosofieën. Mannen en hun systemen. eyes wide shut was anders. Daarin werkte Kubrick voor het eerst (en het laatst) samen met een groot actrice, een mooie vrouw: Nicole Kidman.
En dan begint het ook meteen te glibberen. Thomson speculeert zich een slag in de rondte over Kubricks verhouding tot Kidman. Kubrick zou zich voor Kidmans naaktscène geen twee maar liefst zes dagen hebben teruggetrokken met Kidman en de 29-jarige Canadese acteur die haar gedroomde officier speelde. Kubrick zou veel naaktshots hebben gemaakt die niet in de film terecht zijn gekomen. En zo buitelen de verdachtmakingen en suggestieve passages over elkaar heen. Van the peacemaker, een film die Nicole Kidman samen met George Clooney maakte, herinnert Thomson zich vooral de openingsscène waarin Kidman zwemmend verschijnt, in een zwart badpak. Over haar optreden als superambitieuze weervrouw in Gus van Sants to die for merkt Thomson op dat haar ogen zo wijd zijn dat ze er mee zou kunnen pijpen. "Her eyes so wide she could do blow-jobs with them." Hij vertelt ook dat Gus van Sant zijn zinnen aanvankelijk op Meg Ryan had gezet. Leuk feitje, maar de naam Meg Ryan is voor Thomson meteen aanleiding om haar ‘mock orgasm’ in when harry met sally te memoreren, en tussen haakjes schrijft hij dan: "and mock orgasms satisfy some audiences far more than the real thing".
En zo gaat het maar door. Al fantaserend over Kidman lijkt Thomson vooral zelf erg aan zijn trekken te komen. Zo vertelt hij dat hij in een van zijn dromen rondwaart in Bunuels belle de jour. Behalve zichzelf treft hij ook Catherine Deneuve aan, én Nicole Kidman als haar dienstertje. Alinea na alinea wijdt hij uit over die droom. Dat hij seksueel geïnteresseerd is in Kidman is dan wel duidelijk. Hij geeft het ook steeds toe, dat hij haar erg mooi en opwindend vindt, maar daarmee wint zijn betoog niet aan sympathie. Het is eerder een trucje van een oude geilneef om zichzelf vrij te pleiten.

Belinda van de Graaf

Nicole Kidman
David Thomson
2006, Bloomsbury, 312 p, 18,95 euro

Imagining reality. The Faber book of documentary
Mark Cousins, Kevin MacDonald (Ed.)
2006, Faber, 28,60 euro
Herziene editie van tien jaar geleden verschenen klassieker op het gebied van boeken over documentaire. Grote hoeveelheid boeiende stukken over en vooral van documentairemakers, van Flaherty tot Moore.

Robert and Frances Flaherty. A documentary life, 1883-1922
Robert J. Christopher
McGill-Queen’s, 49,50 euro
Biografie van een gedeelte van het leven van de regisseurs van nanook of the north (1922), Robert en Frances Flaherty, mede gebaseerd op letterlijk geciteerde dagboeken van beider hand. Fascinerende voorgeschiedenis van de moeder van de documentaire film.

Filmosophy. A manifesto for a radically new way of understanding cinema
Daniel Frampton
2006, Wallflower, 26,95 euro
Nee, niet weer een boek over film en filosofie, maar een filosofisch boek over film. Film, aldus Frampton, weerspiegelt niet de alledaagse wereld, maar creëert een op zichzelf staande werkelijkheid. Hoe verwerken en interpreteren wij, als kijkers, bewegende beelden? Gekoppeld aan deze discussie een bespreking van werk van Haneke, Bela Tárr en de Dardennes.

Play movie. De bewogen geschiedenis van het bewegend beeld
Thomas Leeflang
2006, Aspekt, 9,95 euro
Boekje over de technische ontwikkeling van de film, van de Lumières tot digitale projectie, eindigt met sombere conclusie dat het publiek steeds meer uit de filmtheaters zal wegblijven, hoewel de schrijver van het voorwoord het tegenovergestelde beweert. Maar die is dan ook medewerker van Warner Bros.

De film in. Filmfestival voor thuis op de bank
Jet Manrho (Red.)
2006, Autoped, 9,50 euro
Grote mensenboeken over film kunnen dodelijk saai zijn. Deze speciale uitgave van het tijdschrift Boekie-Boekie geeft aan de hand van interviews, fragmenten, woordenlijsten en doe-het-zelf opdrachten een levendig voorbeeld van hoe het ook kan.

The cinema of attractions reloaded
Wanda Strauven (Red.)
2006, Amsterdam University Press, 39,50 euro
Nieuw deel in gestaag groeiende reeks gaat uit van het begrip ‘attraction’ en de door Tom Gunning in 1986 bedachte frase ‘cinema of attractions’ — toentertijd (en in dit boek) van toepassing op zwijgende film, maar hier ook toegepast op hedendaagse special effect films als the matrix — waarbij het woord ‘attraction’ op diverse fronten gebruikt wordt, al was het maar het visuele.

Geanimeerde gesprekken. Interviews met animatiefilmers
Hans Walther (Red.)
NIAF, 9,50 euro
Dertig interviews met ongeveer evenveel Nederlandse animatiefilmers die overigens lang niet altijd in Nederland werkachtig zijn of waren. De oudste is natuurlijk Marten Toonder, de jongste het duo Lemonade Animation. Enkele van deze makers zijn terug te vinden op de dvd’s die het Nederlands Instituut voor Animatie Film uitbrengt.

Jean-Luc Godard. Documents
Nicole Brenez (Red.)
2006, Centre Pompidou, 50,45 euro
Catalogus bij de tentoonstelling in Parijs over het oeuvre van Godard bevat niet alleen reproducties van het tentoongestelde materiaal en artikelen van de regisseur zelf, maar ook interviews en artikelen over hem. Als extra een dvd met vijf korte films.

Contemporary Mexican cinema
Jason Wood
2006, Faber, 29,50 euro
De twee centrale films in dit boek zijn amores perros en y tu mamá también, met als verbindende factor acteur Gael García Bernal, die inmiddels zijn eigen productiemaatschappij heeft opgezet. Voornamelijk gebaseerd op interviews.

Aki Kaurismäki
Peter von Bagh
2006, Cahiers du Cinéma, 35,- euro
Uit het Fins vertaald boek is het eerste serieuze overzicht van het oeuvre van de Finse regisseur. Chronologische bespreking van alle films, interviews met de regisseur zelf, en veel zorg voor de illustraties.

Contemporary film directors: Chris Marker
Nora M. Alter
2006, Illinois University Press, 24,95 euro
Contemporary film directors: Pedro Almodóvar
Marvin D’Lugo
2006, Illinois University Press, 24,95 euro
Over Almodóvar bestaan meer boeken dan over Marker, maar over de laatste is dit het derde in twee jaar. Prettige bijkomstigheid zijn de opgenomen interviews met de regisseurs, vooral in het geval van de Fransman een zeldzaamheid; de Spanjaard interviewt als bonus zichzelf.

Samenstelling Philip Hartzuiker (theatreandfilmbooks.com).