Boeken – 1 februari 2016

Deze zomer kun je elke dag in het Filmmuseum naar het gezicht van Alain Delon kijken om erachter te komen of hij een ster was of een icoon. En misschien wel waarom. Wat is dat mysterie van het sterrengezicht? Op de poster kijkt Delon je aan als Rocco, waarschijnlijk zijn meest iconografische rol. A rebel with a cause. Een boerenjongen in de stad, die niet zoals zijn broers ten onder gaat aan moderniteit en vooruitgang, maar dromen heeft en toch zijn afkomst en traditie wil eren en daarom alsnog ten onder gaat. Een typisch Europese held: iemand die moreel corrumpeerbaar is.

Scharrelen
In zijn essay ‘The star as icon. Celebrity in the age of mass consumption’ noemt filosoof Daniel Herwitz dit principe van ‘reversal of fortune’ als een van de voorwaarden voor sterrendom. Bij de klassieke filmsterren waren het nog hun personages die ervoor zorgden dat we ons als toeschouwer met de grillen van het lot gingen identificeren. Herwitz hangt zijn boek op aan het viertal Jackie (Kennedy/Onasis), Marilyn (Monroe), Grace (Kelly) en Diana (heeft zij nog een achternaam nodig?). Bij moderne sterren heeft hun biografie de rol van de fictie overgenomen. Zij leven hun leven alsof het door een scenarioschrijver bedacht is.
Alain Delon begon zijn carrière als de Franse James Dean, maar toen hij weigerde te sterven, grijze haren kreeg, met steeds jongere fotomodellen begon te scharrelen en ook nog eens een echt onhebbelijke vent bleek, kon hij pas een echte ster worden. Namelijk een ster op z’n retour, voortdurend opflakkerend tijdens een eindeloos uitdoven.
‘The star as icon’ is te midden van al die studies die het geheim van de ster, de held, het icoon, proberen te ontrafelen een plezierige uitzondering. Het boek heeft een hoog babbel- en kabbelgehalte, alsof je het met gemak tussen alle roddelbladen op het strand kan lezen om erachter te komen waarom je inmiddels liever wilt weten of Brad en Angelina nu echt gaan trouwen, dan in welke nieuwe film ze te zien zijn. Maar in die relaxte toon schuilt ook z’n kracht. Herwitz heeft heus z’n Walter Benjamin en Stanley Cavell wel gelezen, en het hoofdstuk waarin hij dieper ingaat op hun theorieën over aura en realisme (‘The film aura’) vormt dan ook de kern van zijn betoog. De moderne ster zou niet bestaan zonder film, zonder die gemedieerde vorm van realisme, een hyperrealiteit die alleen op het doek bestaat. De ster wordt een levensgrote materiële, zelfs fysieke tegenwoordigheid in een wereld die volkomen werkelijk is, maar waarin de toeschouwer, ondanks zijn gevoel dat hij dat wel is, niet aanwezig kan zijn. De ster is van hier, en van daar, van dat andere universum, het verleden van de film, dat bij elke projectie weer tot leven komt.
Alain Delon blijft voor altijd Rocco.

Dana Linssen

The star as icon. Celebrity in the age of mass consumption
Daniel Herwitz
2008 Columbia University Press, 158 pagina’s, 24,50 euro

Retrospectief Alain Delon in het Filmmuseum, zie filmmuseum.nl.

De bankroet jazz
Paul van Ostaijen
2009, IJzer, 29,50 euro
De bankroet jazz is waarschijnlijk het eerst overgeleverde Nederlandstalige volwaardige dadaïstische filmscenario ter wereld. Deze uitgave bevat, naast het facsimile van beide handschriften, een dvd met de verfilming door Frank Herrebout.

Kazan on directing
Elia Kazan
2009, Alfred A. Knopf, 31,95 euro
Aantekeningen, brieven, interviews, essays en autobiografie lopen door elkaar heen in verzameling teksten over regisseren van zowel theater als film. Boek is in feite een vervanging van nooit verschenen boek van Kazan over regisseren, dat hij op latere leeftijd begon maar nooit afmaakte.

A critical handbook of Japanese film directors. From the silent era to the present day
Alexander Jacoby
2009, Stone Bridge Press, 26,50 euro
Gedetailleerd overzicht van Japanse film onderzoekt honderdvijftig regisseurs van de Japanse film — van Akira Kurosawa tot aan Takashi Miike, maar ook nieuw talent. Alfabetisch overzicht met filmografieën, lijst Japanse productiemaatschappijen en een korte geschiedenis van de Japanse film.

Bad boy drive. The wild life and fast Times of Marlon Brando, Dennis Hopper, Warren Beatty and Jack Nicholson
Robert Seller
2009, 26,50 euro
Na de woeste levens van onder meer Richard Burton en Peter O’Toole (hellraisers, 2008) geeft auteur Sellers nu de beurt aan de heren Brando, Hopper, Beatty en Nicholson, die vechtend, neukend, drinkend en snuivend zichzelf op de kaart van Hollywood zetten.

Essential film. A world history
Daniel Borden
2009, Herbert Press, 19,95 euro
Op basis van regisseursnamen opgebouwde, chronologisch geordende geschiedenis van de speelfilm met speciale afdelingen voor genres en landen in handzaam formaat met veel illustraties.

Documentary superstars. How today’s filmmakers are reinventing the form
Marsha McCreadie
2009, Allworth Press, 21,95 euro
Documentaire is mainstream entertainment. Dit boek onderzoekt aan de hand van auteursportretten waarom — Wiseman, Herzog, Morris naast Al Gore en Morgan Spurlock en de onvermijdelijke Michael Moore en schetst daarmee ook de diverse sub-genres die binnen de hedendaagse documentaire film zijn ontstaan.

Digital material. Tracing new media in everyday life and technology
Marianne van den Boomen
2009, Amsterdam University Press, 32,50 euro
Waar staat de relatief nieuwe academische discipline van de nieuwe media op dit moment, na ongeveer dertig jaar ontwikkeling? Deze bundel verzamelt stukken over allerlei ‘digitaal materiaal’, variërend van Web 2.0 en touch screens tot role-playing games en cybergothica.

Samenstelling: Philip Hartzuiker, International Theatre & Film Books, Leidseplein 26, 1017 PT Amsterdam, 020 6226489, theatreandfilmbooks.com.