Actie! Op de set van Unamuno vive en Ámsterdam

Kloveniersburgwal 49, 1011 JX Amsterdam, 18 december 2009, 12.36 uur

“Er wordt hier gesproken op zeer hoog niveau!”, legt filmmaker Louis van Gasteren uit. “Het is prettig als je tegenover een collega zit; het is net alsof je een stukje wordt opgetild. Het beste komt naar boven.”

In zijn woonkamer, boven het kantoor van Spectrum Film, aan de Kloveniersburgwal in Amsterdam, wordt Van Gasteren geïnterviewd door de Spaanse regisseur Rafael Alcázar. Rob Lemm, hispanist, historicus en auteur van Geschiedenis van Spanje, vertaalt. Alcázar gniffelt. “Dat gezegd hebbende: ik wil wel een say hebben over mijn aandeel in de film; ik wil de werkkopie zien, is dat een probleem?” “Si, si”, antwoordt Alcázar. “Geen probleem.” “Mooi”, besluit Van Gasteren. “Ik denk dat we het wel eens zullen worden onder een goed glas Rioja.”

Van Gasteren heeft Alcázar leren kennen toen hij onderzoek deed voor een film over Don Quijote, gebaseerd op een kritische beschouwing die de Spaanse filosoof en schrijver Miguel de Unamuno in 1900 schreef over Cervantes’ klassieker: Vida de Don Quijote y Sancho. “Al in de jaren vijftig heeft mijn moeder me gevraagd de inleiding van het boek te verfilmen, Op zoek naar het graf van Don Quijote. Ik heb in de loop der jaren meer dan tweehonderd Don Quijote-films bestudeerd. En de allerbeste is die van Alcázar, Las locuras de Don Quijote. Half documentair, half fictie; je weet niet wat je ziet. We waren allemaal in tranen.”

Van Gasteren zocht Alcázar op in Madrid, de mannen raakten bevriend. Toen Alcázar vernam dat de moeder van Van Gasteren – de zangeres Elise Menagé Challa, die aan het begin van de jaren twintig nog optrad voor de moeder van de Spaanse vorst Alfons XIII – te rade is gegaan bij Unamuno en dat zich in het archief van de Universiteit van Salamanca brieven van Menagé Challa aan Unamuno bevonden, besloot hij een film over de twee te maken: Unamuno in Amsterdam.

En voor die film kwam Alcázar Van Gasteren dan weer opzoeken, hartje winter. Hij filmde bij hem thuis en, terwijl het vroor dat het kraakte, op een speciaal gehuurde rondvaartboot. De motor maakte zoveel lawaai dat het interview waarschijnlijk niet te gebruiken is.

Ondertussen staat Van Gasterens eigen film over Don Quijote on hold: geen geld. Dat betekent niet dat hij momenteel niets doet. Integendeel, op zijn bureau liggen nog enorme stapels boeken en papier: allemaal projecten, waaronder één over Nagele, een dorp in de Noordoostpolder.

Een van de langlopende projecten kan van de lijst worden afgestreept. Overstag (2009), Van Gasterens portret van zijn vriend en EEG-landbouwcommissaris Sicco Mansholt, dat hij samen met zijn partner Joke Meerman maakte, ging eind vorig jaar in Den Haag uit. 5 April wordt de documentaire om 23.15 uur uitgezonden op Nederland 2.

Unamuno vive en Ámsterdam Spanje, 2013 | Regie, productie en scenario Rafael Alcázar | Camera, geluid en montage Manuel García-Calvo | Met Louis van Gasteren | Kleur, 64 minuten