Actie! Op de set van De leugen

De Stopera, Amstel 1, 1011 PN Amsterdam, 16 oktober 2009, 14.33 uur

“Zo, eens even kijken hoe snel we hier een echtelijke ruzie hebben”, grapt geluidsman Antoin Cox. “Dit is best confronterend”, zegt regisseur Robert Oey. “Alsof je samen in de wc staat. Maar dat is natuurlijk ook zo.”

Op een toilet van het Amsterdamse stadhuis filmt Oey (Wonderland, 2004; Safety First, 2007; De zwemmers, 2008) zijn partner Femke Halsema, in het dagelijks leven fractievoorzitter van GroenLinks. “Het is, denk ik, zoiets als het filmen van een seksscène. Dat moet ook een vreemd idee zijn; zo van: wat doen wij met zijn tweeën met al die mensen erbij?”

Halsema moet niet zo maar voor de camera, ze moet zingen. De leugen is namelijk een ‘muzikale documentaire’. Uitgangspunt vormt de affaire-Ayaan Hirsi Ali: in een uitzending van Zembla in mei 2006, ze was destijds nog Kamerlid voor de VVD, werd zij ervan beschuldigd te hebben gelogen over haar identiteit tegen ambtenaren van de Vreemdelingendienst tijdens haar asielaanvraag in 1992. Rita Verdonk, eertijds minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie, verklaarde na de uitzending dat haar ambtenaren op basis van deze informatie hadden moeten vaststellen dat Hirsi Ali nooit het Nederlanderschap had gekregen.

In de reconstructie van de gebeurtenissen, die is doorsneden met beelden van een asielprocedure en archiefbeelden van Hirsi Ali, komen (bijna) alle hoofdrolspelers aan het woord: Hirsi Ali en Verdonk, Hilbrand Nawijn en advocate Britta Böhler. En Femke Halsema dus. “Toen ik het plan schreef, was ik dat niet van plan. Ik had geen zin in een film met mijn vriendin erin. Maar al schrijvende realiseerde ik me dat je niet om haar heen kunt als je een film maakt over de hedendaagse politieke arena. Maar wees gerust, ik kan heel kritisch op haar zijn. En dat is de film ook, ik ben geen verlengstuk van GroenLinks. Ik wil met De leugen een verhaal vertellen over Nederland; hoe Nederland omgaat met nieuwkomers. En daarin is Femke net zo instrumenteel als Rita Verdonk of Ayaan Hirsi Ali.”

Oey voerde lange gesprekken met alle betrokkenen, waaruit hij met Erik Jan Harmens de teksten voor de liedjes destilleerde. De muziek werd gearrangeerd en geproduceerd door Reyn Ouwehand, de liedjes zijn gecomponeerd door Robert Jan Stips (The Nits). “Met alleen maar interviews zou ik het niet redden. Ik wil het drama laten zien. Het echte drama. Bij interviews springen politici direct in een bepaalde modus. Allemaal, ook Femke. Maar toen ik Rita liet zingen, was ze een open boek. Het lied van Femke werkt ook heel sterk; ik weet natuurlijk precies waar haar pijn zit.”

In werkelijkheid had Halsema een ontmoeting met Verdonk op het toilet van de Tweede Kamer, vlak voor het debat waarin bijna de hele Tweede Kamer Verdonk dwong het dossier nog eens grondig te bekijken en een passende oplossing te vinden. In de film staat Halsema alleen in het toilet.

Ze kijkt in de spiegel en stift haar lippen rood. “Hier sta ik / Mijn zusters hoeder / die hier niet meer staat”, zingt ze. “Femke bedankt!, zei zij op tv / En ik draag die woorden als een korset met me mee… Het beeld getekend van mij / ’k Wil dat het verdwijnt…”

De leugen gaat in première op het Nederlands Film Festival 2010. Voorafgaand vindt in de Utrechtse Stadsschouwburg het debat ‘Spiegel van Holland: de Leugen regeert?’ plaats, een themamiddag over de rol van Nederlands drama ten aanzien van de recente politieke geschiedenis van ons land. Vanaf 30 september 2010 is de film in de Nederlandse bioscopen te zien.