Redactioneel – januari 2025

Een jongere broer die al jaren in de bouw werkt, vertelde me bij het kerstdiner iets waar ik sindsdien mee rondloop.

Het heeft misschien niet direct te maken met de films waarover we deze maand schrijven, maar indirect heeft het daar alles mee te maken.

Het gaat over vertrouwen. Hij vertelde me dat zijn werk de laatste tien jaar compleet is veranderd. Voor die tijd, als er binnen een project iets onverwachts gedaan moest worden, zoals dat gaat in de bouw, dan zegde iemand dat toe – “dat gaan we regelen” – en dan gebeurde het. Er bestond een bepaalde standaard van werken die gepaard ging met vertrouwen.

Volgens hem is dat vertrouwen volledig verdwenen. Hij is een flink deel van de tijd bezig met details vastleggen. Foto’s maken, afspraken tot ver achter de komma uitwerken. Omdat er geen enkele ruimte meer is om dingen aan een ander over te laten. Alles moet gedocumenteerd worden als bewijsmateriaal voor een eventueel conflict in de toekomst. Je moet laten zien hoe het was om te kunnen laten zien wat er is veranderd. Anders word je later genaaid, om het bot te zeggen.

Dit lijkt mij een zorgwekkende en fundamentele ontwikkeling. Het gaat zeker niet alleen over de bouw – denk aan de verlammende administratieve verplichtingen in zorg en onderwijs of de Toeslagenaffaire – en het kan misschien voor een deel verklaren waarom er zoveel wrevel aanwezig is in de samenleving.

Dat IFFR sinds 2022 niet met de pers over de reorganisatie wilde praten, heeft ook met wantrouwen te maken. Ook die relatie is bekoeld, al doen we alsof er weinig is veranderd. Politici die niet met een vrije pers willen praten, maar alleen communiceren per tweet en decreet: zelfde verhaal. In plaats van vertrouwen en een vrije uitwisseling van gedachten zijn een verbaal steekspel en de juridisering van interactie gekomen: waar kan ik nog mee wegkomen?

Onze nieuwe serie ‘Cinema onder vuur’ heeft ook met dat wantrouwen te maken. We zullen dit jaar filmjournalisten van over de hele wereld vragen hoe filmmaken en filmcultuur in hun land onder druk staan. Wat de bedreigingen zijn. Hoe je je daartegen kunt verzetten. Hoe je misschien het vertrouwen weer een beetje terug kunt brengen. Want vertrouwen is zuurstof voor de samenleving.

Namens de hele Filmkrant wens ik iedereen een gezond en rechtvaardig 2025.