When Chueca Dies

Ramón Gielings portret van de Madrileense queer-wijk Chueca is een gepassioneerd monument voor een bedreigde cultuur.

“Hier kan ik dragen wat ik wil”, schrijft een jonge vrouw die zich kleedt als een jongen aan haar moeder, wanneer ze bij haar vriendin in Chueca is. De ooit verpauperde hoerenbuurt van Madrid groeide begin jaren negentig uit tot bruisend toevluchtsoord voor de lgbtqia+ gemeenschap. “Hier kan ik hand in hand met haar lopen. Niemand die over mij oordeelt. Vrijheid.” Er volgt een diepe zucht. “Ik ben heel gelukkig.”

Maar de belangrijkste roze wijk van Europa, sinds begin deze eeuw een toonbeeld van tolerantie en mensenrechten, dreigt slachtoffer te worden van haar succes. De buurt vercommercialiseert en is verworden tot pispaal van ultrarechtse tegenstanders die door de wijk trekken, roepend dat queers een gevaar zijn voor hun kinderen en eisen dat ze de stad uit worden gegooid. “Jullie vervuilen onze ruimte”, bitst een conservatieve jonge vrouw tegen een oudere trans vrouw op straat.

Met zijn hybride documentaire When Chueca Dies richt de Spaans-Nederlandse filmmaker Ramón Gieling een gepassioneerd monument op voor die bedreigde queer-cultuur. Met als rode lijn een zogenaamde ‘live’ radio-uitzending vanuit de queer boekwinkel Berkana, die sinds haar oprichting het hart en verstand van Chueca symboliseert.

Daarin wordt gereflecteerd op verleden, heden en toekomst van de wijk. Soms gebruikt Gieling daarvoor archiefbeelden. Daarnaast stipt hij gezichtsbepalende figuren uit de kunsten aan: onder meer dagboekfragmenten van Kafka en De Montaigne passeren, de door fascisten gefusilleerde “linkse flikker”, schrijver Federico García Lorca komt aan bod en het belang van Pedro Almodóvars El ley del deseo (1987).

Maar de hoofdmoot vormen intieme portretten van een aantal bewoners, met speciale aandacht voor transgender personen. We komen ze tegen op straat of in een cafeetje. En we komen bij ze thuis, in de slaapkamer, waar ze intiem zijn met hun geliefde. “Wat telt zijn jouw armen”, zingt een van hen. Daartegenover stelt Gieling satirische theatrale scènes waarin diezelfde mensen pastiches spelen op de karikaturen die hun tegenstanders door de eeuwen heen van hen hebben gemaakt. Zo belanden twee lesbische vrouwen op de brandstapel en een als man levende vrouw aan de galg; kramen ‘deskundigen’ onzintheorieën uit over de oorzaken van homoseksualiteit en mondt het ‘sociale gevaar’ uit in een homo-dictatuur.

When Chueca Dies is een creatieve cri de cœur en waarschuwing tegen een herhaling van de geschiedenis, waarbij de vox populi in tijden van crisis zoekt naar zondebokken die ‘anders’ zijn. Maar waarom zou je je blindstaren op dat ene verschil als er veel meer overeenkomsten tussen mensen zijn? “De realiteit is meervoudig”, weet Milagros Hernandes, de oprichter van boekwinkel Berkana. Maar ook: “De dag zal komen dat we moeten sluiten.”