The Teacher

Corruptie heeft een verontrustend alledaags gezicht in deze donkere komedie, waarvan het aan de realiteit ontleende gegeven van een haar macht misbruikende docente niet scherp genoeg is uitgewerkt.

Machtsmisbruik is van alle tijden, al is de vorm waar The Teacher zijn licht op laat schijnen tegenwoordig haast niet meer voor te stellen. Zucht het onderwijspersoneel van vandaag eerder onder de druk van streberige ouders, in het communistische Tsjechoslowakije kon het gebeuren dat zulke ouders zich juist het vuur uit de stoffen liepen om een veeleisende lerares tevreden te houden. Een werkelijk bestaande docent stond model voor het personage van Mária Drazdechová, die de ouders van haar leerlingen met een combinatie van charme en machtsvertoon allerlei kleine en grotere gunsten weet te ontfutselen. ‘Voor wat hoort wat’ is haar devies, en het gemak waarmee ze dingen gedaan krijgt onthult al dat zij niet de enige is die zichzelf best iets meer gunt dan wat haar volgens het communistische gelijkheidsbeginsel toekomt. Een gevoel van wederzijdse erkentelijkheid is wat het systeem van ‘vriendendiensten’ draaiende houdt; uiteraard moeten beide partijen in deze uitruil een voordeeltje zien.
Aardige ouders hoeven zich bij de toegewijde docent geen zorgen te maken over de cijferlijst van hun kinderen; want die weten altijd precies wanneer ze getoetst gaan worden en welk deel van de stof ze dan moeten kennen. Natuurlijk zijn er ook pupillen met ouders die nergens goed voor zijn. Die kinderen kunnen na schooltijd bij Drazdechová de keuken komen poetsen. Maar wie, al deze welwillendheid ten spijt, de juf nog steeds teleurstelt, die zal het weten ook.
Het handjeklap tussen lerares en ouders is een fascinerend gegeven en hoofdrolspeelster Zuzana Mauréry zet haar gewiekste personage heerlijk vilein neer. Maar de echte morele test speelt zich af in een klaslokaal waar het schoolbestuur op een avond alle ouders bij elkaar roept en hen de kans biedt een officiële klacht in te dienen. Een schitterende gelegenheid om recht te zetten wat scheef is, zou je denken, maar in plaats van deze met beide handen aan te grijpen keert de meerderheid van de ouders zich tegen het stel dat aan de bel heeft getrokken. De psychologie van dat mechanisme heeft heel wat potentieel voor wrang-komisch drama, waarmee dit eigenlijk het hoogtepunt van de film zou moeten zijn. Dat is het niet geworden. De oudervergadering verloopt langs voorspelbare lijnen en mist de spanning die nodig is voor de montage die regisseur Jan Hrebejk heeft gekozen: de bijeenkomst is over de volle lengte van de film uitgerekt, steeds doorsneden met scènes die de ontwikkelingen uit het voorbije schooljaar laten zien. Dat knipwerk maakt de vertelling wel complex, maar niet op de manier waarop je zou hopen. Een scherpere analyse van de menselijke zwakte zou The Teacher zowel pijnlijker als humoristischer maken: zonder dat is de film een weliswaar bittere, maar uiteindelijk vrij platte komedie.

Sasja Koetsier