The Bastard

Als Ethiopisch kind van een Nederlandse expat zocht Daniel Hoek jarenlang contact met zijn vader. Beiden vertellen in The Bastard hoe het voelt om miskend te worden door je vader. Maar het brengt hen niet dichter bij elkaar.

Waar begint een verhaal? Dat hangt er maar net vanaf wie je vraagt het te vertellen. Floris-Jan van Luyn begint zijn documentaire The Bastard bij Michiel Hoek, eigenaar van een fietsenmakerij in het Friese Oudemirdum. Op een dag in het voorjaar van 2003 krijgt hij een brief van het Rode Kruis: zijn halfbroer Daniel in Ethiopië zoekt hem.
Halfbroer? Het is voor het eerst dat Michiel over Daniels bestaan hoort. Maar voor Daniel is het contact met Michiel een doorbraak in een zoektocht die hem al ruim een kwart eeuw bezighoudt. Daniels moeder spreekt trots over zijn blanke teint, maar in Ethiopië wordt een halfbloed met de nek aangekeken; zijn stiefvaders scholden hem uit voor ‘bastaard’. Daarom zucht hij zo naar de erkenning die zijn vader Joop hem nooit gaf.
Van dat uitgangspunt gaat het nog verder terug, want dit trauma blijkt de reprise van een ongelukkige familiegeschiedenis die Joop Hoek zelf nog altijd niet kan verkroppen: hoe zijn eigen vader, nadat hij door de Japanse bezetter van zijn gezin was weggehaald, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog een nieuw leven begon en Joop en zijn moeder verstootte. De parallel hoeven we niet zelf te trekken, want delen uit afzonderlijke gesprekken met de vader en de zoon zijn zo op elkaar gemonteerd dat hun verhalen naadloos in elkaar schuiven, als één doorlopende Vatersuche.
Het is twijfelachtig of die ingreep recht doet aan hun persoonlijke verhalen, maar het vestigt wel de aandacht op iets anders: hoe verschillend de twee mannen met hun geschiedenis zijn omgesprongen. Daniel heeft zijn verhaal al talloze malen verteld, opgeschreven, geredigeerd en gepubliceerd. Zijn levensverhaal is de basis van zijn bestaan geworden. En de dubbele afwijzing, door zijn vader (voor wie hij te zwart is) en door de Ethiopische samenleving (waarvoor hij te wit is), leverde in dat verhaal de omstandigheden die hem de misdaad in dreven — tot moord aan toe.
Joop daarentegen heeft zowel zijn achtergelaten zoon als zijn weggelopen vader ver weggestopt. Over het verraad van zijn vader kan hij, tot zijn eigen gêne, nog steeds niet spreken zonder dat de tranen van wrok hem in de ogen springen. Racisme ontneemt hem het zicht op zijn eigen verraad, wat het allemaal nodeloos veel pijnlijker maakt voor de betrokkenen. Toch leveren de gesprekken met hem enkele van de schaarse momenten in The Bastard waarop er daadwerkelijk iets gebeurt in de film zélf, die verder grotendeels een hervertelling is van een al eerder beschreven geschiedenis. Dat is niet de spannendste manier van documentairemaken, hoe boeiend die geschiedenis ook is.

Sasja Koetsier