The Angelic Conversation

Er lijkt geen ontkomen meer aan: 1986 wordt het jaar van de internationale doorbraak voor de Britse cineast Derek Jarman. Deze voormalige Britse schilder (ook van filmdecors voor onder meer Ken Russell) en theaterspeler, die sinds 1970 ook filmt, werd in februari bekroond op het festival van Berlijn voor zijn film Caravaggio, het festival van Antwerpen vertoonde zijn volledige oeuvre en dat laatste wordt de komende maand herhaald op een grootse manifestatie in ons land onder de titel The Roman Aesthetics. Als voorproefje gaat deze maand reeds zijn voorlaatste film The Angelic Conversation in première.

In ons land is de naam Derek Jarman tot nu toe bij een kleine groep ingewijden een begrip. Voorzover ik weet zijn zijn films nooit in ons land te zien geweest, terwijl hij sinds 1970 toch al vijf lange en vijf korte speelfilms op zijn naam heeft staan en zeker in eigen land tot de meest vooraanstaande vernieuwers van de cinema behoort. Het feit dat The Angelic Conversation werd gefinancierd door het British Film Institute moet ook wat zeggen.

Een eerste confrontatie met Jarman middels deze film, zal menigeen echter rauw op de maag vallen. Jarman is volstrekt wars van gladde, goed geoliede films die de kijker als babyvoeding door de strot glijden. Al snel komt zelfs de minst ervaren kijker – gesteld dat die de moeite neemt om toch even te blijven zitten en Jarman een kans te geven – erachter dat Jarman filmt zoals een non-figuratieve schilder met zijn verf en penselen omgaat.

Dit effect bereikt Jarman door gebruik te maken van een stop-motion camera – die in dit geval geen 24 maar 3 beelden per seconde registreerde –, dit materiaal op video te bewerken (vooral op kleurniveau) en vervolgens op te blazen naar het gangbare bioscoopfilmformaat van 35mm. Dit gevoegd bij de veelal psychedelisch klinkende tonen van de groep Coil, levert een film op die vooral sfeer biedt.

Uitgangspunt voor The Angelic Conversation waren super 8-opnamen die Jarman maakte van vrienden aan de kust van Dorset en op het eiland Grain in de monding van de Thames, die hijzelf omschrijft als "het filmen van mensen waar ik van houdt op plaatsen en in ruimten waar ik van houdt". Toen er plotseling geld van het BFI beschikbaar kwam, zag Jarman zijn kans schoon een project uit te werken waar hij al langer op zinde: het in beelden oproepen van de sfeer in veertien liefdessonnetten van Shakespeare. Al eerder had hij Shakespeare grondig onder handen genomen in zijn filmversie van The Tempest.

Water en licht zijn belangrijke attributen waarvan Jarman zich in The Angelic Conversation bedient om zijn sfeereffecten te bereiken. Een niet onaanzienlijk aantal van de – grofkorrelige en schokkige – beelden tonen een man die zwemt en een rituele kroning wordt uitgebreid voorbereid door het omzichtig wassen van de aanstaande koning. Vuur en spiegels zorgen voor de lichteffecten binnen een groot aantal beelden. Voor zover er sprake is van een ‘verhaal’ herken je in de film aanvankelijk beelden van gevangenschap en lijden, die uiteindelijk uitmonden in een toenadering tussen twee mannen en hun liefkozingen. Jarman is duidelijk gefascineerd door hun lichamen, die hij tot in details toont.

Een ‘home movie-element’ kan de film niet ontzegd worden, evenals Jarmans homoseksuele filmersblik, die al eerder aanleiding was tot rellen rondom zijn film Sebastiane, die in Amerika niet verder kwam dan het porno-circuit. The Angelic Conversation biedt een vreemde mengeling van Britse punk en klassieke literatuur. Van wat Jarman je laat zien, weet je vanaf de eerste minuut dat er niets van ‘gelogen’ is, dat alles ook zo film is als film maar kan zijn, waarmee ik bedoel het benutten van de puur materiële mogelijkheden van het medium. De film blijft mede daardoor dicht in de buurt van de interessesfeer van de beeldende kunst en zal (helaas) hooguit gedijen
in iets als een retrospectief, zoals volgende maand in ons land.

Alsof Jarman zoiets zelf voorvoelde toont hij in The Angelic Conversation prachtige stop-motion beelden van een draaiende radar, die je er – als niet volledig ingewijde – regelmatig aan herinnert te kijken naar beelden uit een niet-direct zichtbare wereld, één die we visueel slechts kunnen aftasten op een scherm, in dit geval het filmdoek.

The Angelic Conversation is te zien vanaf 29 mei 1986 en daarna in het kader van het festival The Roman Aesthetics, dat van 3 t/m 18 juni 1986 op meerdere plaatsen in het land.