Summer of Soul

Je zou zeggen dat het eerste muziekfestival met honderdduizenden bezoekers niet makkelijk wordt vergeten, maar het overkwam het Harlem Cultural Festival dat een maand voor Woodstock plaatsvond en dat bovendien van begin tot eind gefilmd was. Gelukkig kwam het materiaal twee jaar terug in handen van Ahmir ‘Questlove’ Thompson en hij maakte er een fantastische concertfilm van.

Om te beginnen met een onelegante zijwaartse sprong: zoals de uitstekende serie Watchmen uit 2019 veel mensen voor het eerst bekend maakte met de Tulsa Massacre van 1921, omdat die praktisch de geschiedenisboeken uitgeschreven was, zal Summer of Soul velen voor het eerst bekend maken met het Harlem Cultural Festival. Een festival dat in allerlei opzichten vergelijkbaar was met het ‘legendarische’ Woodstock, het kroonjuweel op de hippiecultuur dat uitgroeide tot misschien wel het beroemdste festival uit de geschiedenis, maar dat in geen enkel geschiedenisboek te vinden is.

De primeur van een muziekfestival met honderdduizenden bezoekers lag zelfs bij het Harlem Cultural festival, want dat vond plaats over vijf weekenden vanaf begin juli 1969, terwijl Woodstock in augustus 1969 plaatshad. Zou het ermee te maken hebben dat Woodstock het festival van de witte hippiejeugd was en het Harlem Cultural Festival een bijna geheel zwart festival? Wie weet. Zou zomaar kunnen.

Het festival zou vergeten zijn gebleven, als de opnamen – want net als op Woodstock werden alle optredens gefilmd – niet teruggevonden waren en in handen waren gekomen bij Ahmir ‘Questlove’ Thompson, een muzikant die hier z’n regiedebuut maakt. En wat voor een debuut. Summer of Soul is een krachtige concertfilm die de volle kleurenpracht van het legendarische festival laat zien (legendarisch voor de mensen die erbij waren), maar die tegelijk veel vertelt over het politieke en culturele landschap waarin het festival plaatsvond. En als dat laatste iets te stoffig klinkt: “het had een totale feestsfeer”, aldus een van de bezoekers.

Wie dacht met Mike Wadleighs Woodstock and Gimme Shelter van Albert en David Maysles de definitieve concertfilms van de jaren zestig wel te hebben gezien: nee. Je ziet een jonge Stevie Wonder niet alleen fantastisch zingen, maar ook prachtige drum- en toetsensolo’s geven. David Ruffin die met die ongelofelijke, schurende stem ‘My Girl’ zingt. Nina Simone die als een natuurkracht over het podium gaat. The 5th Dimension met ‘Let the Sun­shine In’. Sly and the Family Stone die ‘I Am Everyday People’ opvoeren. De montage is voortreffelijk. De hele film voelt als één grote stuwende kracht. Die energie maakt het misschien wel een van de beste concertfilms ooit, al is dat natuurlijk best een boude claim.

Moeiteloos vloeien nieuwsbeelden tussen de muziek door. Martin Luther King was een jaar eerder vermoord. De cultuur was in beweging maar kon alle kanten op gaan. Muziek kon mensen samenbrengen en de bezoekers voelden die vibe. “De energie was onbeschrijfelijk”, zegt een vrouw die erbij was. Iedereen besefte dat dit festival niet alleen maar over muziek ging. Hoe ironisch dus, dat opnieuw, zoals vaak is gebeurd, “zwarte geschiedenis gewist wordt”, zoals iemand in de film zegt.

Wie weet wat we allemaal niet weten. Het materiaal is toentertijd wel degelijk aan allerlei studio’s aangeboden, maar niemand had interesse. Iedereen wilde Woodstock. Gelukkig vergingen deze opnamen niet en zijn ze dankzij Questlove in een uniek tijdsdocument samengebracht. “Ik ging bijna denken dat het nooit gebeurd was”, zegt een van de bezoekers aan het eind van de film. Gelukkig is het wel ooit gebeurd. Gelukkig hebben we nu deze film om dat te bewijzen.