Stiller

De Zwitserse regisseur Stefan Haupt waagde zich aan de verfilming van een sleutelwerk in het literaire oeuvre van landgenoot Max Frisch. Stiller kijkt vlot weg, maar gaat nergens de diepte in.

“Hebben wij elkaar al eerder ontmoet?”, vraagt ​​de man. “We zijn getrouwd”, antwoordt de vrouw op licht geërgerde toon. De man lacht het weg: “Dat zou ik dan toch wel weten?”

Niet alleen voormalig balletdanser Julika (Paula Beer) weet zeker dat ze tegenover haar echtgenoot zit. Ook de autoriteiten die deze man in 1952 bij de Zwitserse grens uit de trein plukken zijn ervan overtuigd dat ze te maken hebben met de zeven jaar eerder spoorloos verdwenen beeldhouwer Anatol Stiller. Omdat die wordt verdacht van betrokkenheid bij een spionage-affaire wordt de man in hechtenis gehouden in Zürich. Maar zowel in de cel als in de rechtszaal ontkent hij Stiller te zijn: hij is een Amerikaan en zijn naam is James Larkin White.

Die identiteit wordt op verschillende manieren in twijfel getrokken. Binnen de kaders van de vertelling wordt de echtheid van zijn Amerikaanse paspoort betwist. Buiten die kaders zaait regisseur Stefan Haupt ook bij de kijker twijfel over de waarachtigheid van de verhalen die White in vlekkeloos Duits en niet al te overtuigend Amerikaans vertelt over zijn avonturen in de Verenigde Staten en Mexico. Flatterend Hollywood-licht en een gestileerd kleurenpalet benadrukken dat we kijken naar opgeklopte zwetsverhalen: alleen een goeiige cipier gelooft hem op zijn woord.

De film laat de hamvraag – “is hij het of is hij het niet?” – lang in de lucht hangen, onder meer door Stiller te laten spelen door twee acteurs. Albrecht Schuch is in zwart-witte flashbacks te zien als de wat oudere kunstenaar, vastgelopen in zijn carrière en gefrustreerd in zijn door wederzijdse jaloezie bekoelde huwelijk met Julika. Sven Schelker speelt de jonge en nog levenslustige beeldhouwer in flashbacks mét kleur. Zowel met beide manifestaties van Stiller als met White heeft Julika een interessante chemie, dankzij het uitstekende acteerwerk van Beer, Schuch en Schelker. Tegelijkertijd voelt de film in elk shot aan als een eerbiedige verfilming van een roman die in het Duitse taalgebied geldt als een literaire mijlpaal.

Terwijl Frisch 450 bladzijden kon uitweiden over de vraag of een mens zijn eigen identiteit kan creëren, zag Haupt zich in zijn verfilming kennelijk gedwongen om zich te beperken tot soapachtige hoofdlijnen en schetsmatige contouren van personages. Het resultaat is een vlot voorbijtrekkende film, die en passant diverse vooroordelen over Zwitserland en Zwitsers onderstreept. De plotafwikkeling is efficiënt, de vormgeving keurig verzorgd en aan het eind is alle emotionele rotzooi die de personages overhoop hebben gehaald weer netjes opgeruimd.