Marquis de Wavrin

Puur goud, maar hoe haal je het in je hoofd?!

  • Datum 17-01-2018
  • Auteur
  • Gerelateerde Films Marquis de Wavrin
  • Regie
    Grace Winter, Luc Plantier
    Te zien vanaf
    01-01-2018
    Land
    België
  • Deel dit artikel

Markies de Wavrin ontvluchtte België en filmde in de Amazone ‘die wilderlingen’.

Cinematek, het Koninklijk Belgisch filmarchief, heeft in de collectie keurig bewaarde beelden van het werk van de vergeten markies van Wavrin. Robert Frédéric Jean Marie Joseph Ghislain de Wavrin de Villers-au-­Tertre was een welgestelde Belg die na een onfortuinlijk incident — hij joeg bij een kind in zijn tuin 58 kogels door het lijf — de benen nam naar de verste plek die hij kon verzinnen: het Amazonegebied. En daar filmde hij álles.
Ik kan me niet herinneren dat ik eerder een film zag waar ik zo van walgde en genoot tegelijkertijd. Alsof je van een taartje blijft eten terwijl je weet dat er vergif in zit. Zo smaakt Marquis de Wavrin. Grace Winter bekeek de archiefbeelden en vroeg editor Luc Plantier erbij. Door hun handen gingen uren aan prachtig materiaal van ongerepte natuur en mensen voor wie die natuur hun thuis is. Maar misschien waren de makers wel zo lyrisch over hun vondst dat ze niet meer kritisch konden kijken naar wat ze zagen.
Wie deze film gaat kijken, wil ik daarom het volgende meegeven: Zorg dat je de tijd neemt, sjees daarna niet meteen naar huis. Ga samen met iemand met wie je naderhand een eerlijk gesprek kunt voeren over wat je ziet en hoe het wordt gebracht. En: zorg ervoor dat je maag in optimale staat is. Sommige beelden zijn moeilijk te verteren.
De film intrigeert alsof je in een tijdcapsule stapt. Het enige bedrieglijke aan die tijdcapsule is: hij is anno nu gemaakt. Zonder duidelijk commentaar op de Wavrin of zijn manier van werken. Hij wordt als etnograaf op een voetstuk geplaatst in een tijd waarin de blik op etniciteit drastisch is veranderd. Hoe haal je het in je hoofd om anderhalf uur lang zonder commentaar een man te citeren die mensen uit de stammen in de Amazonen herhaaldelijk bestempelt als ‘wilden’, non-­mensen?
Als je zulke beelden kritiekloos laat zien, houdt je het ouderwetse gedachtegoed in stand dat zijn ras beter is dan dat van de ‘wilderlingen’ die hij bezoekt. Het zijn geen onbevangen, neutrale beelden want ze nemen een witte, rijke man, een jager (hij doodde voor de lol een keur aan beesten), een crimineel (hij doodde een kind) als norm.
Niettemin is het zoveel jaar na dato een wonder dat we zo’n ongerepte wereld kunnen zien. Het is puur goud als je zoiets in een archief herontdekt. Ik heb vol verwondering zitten kijken naar de mooie mensen, met soms herkenbare gebruiken maar soms ook ver verwijderd van onze realiteit. Zoals de rituelen van koppensnellers die afgehakte hoofden laten krimpen in een prutje.
Dat is een scène die me diep heeft gegrepen. Juist omdat het puur is, fascinerend, rauw, bizar. Juist omdat het hoe dan ook iets zegt over ons als mens. Juist omdat we in essentie allemaal zo op elkaar lijken. Waar we ook vandaan komen, in welke tijd we ook geboren worden.

Beri Shalmashi