MARIE BAIE DES ANGES

In vakantiebrochures worden landen doorgaans teruggebracht tot een handjevol basale begrippen. Zo wordt Nederland gemakshalve gereduceerd tot zaken als kaas, klomp, tulp en molen. In diezelfde brochures wordt de Franse Rivièra steevast vereenzelvigd met zon, zee, strand en kapitale villa’s. Marie Baie des Anges biedt een uitvergroting van dit cliché. De Zuidfranse kust wordt getoond als een tijdloos paradijs, als het perfecte decor voor een heftige tienerromance.

Manuel Pradal is een jonge Franse filmmaker, afkomstig uit de Zuidfranse stad Montpellier. Na in 1991 te zijn afgestudeerd aan de Parijse filmacademie met de korte film Canti, hield hij zich enige tijd bezig met het maken van documentaires, onder andere over het lot van gevluchte Bosnische zigeuners in Italië. Zijn speelfilmdebuut Marie Baie des Anges is een onvervalste ode aan het mediterrane levensgevoel. Omdat zijn werkstuk was genomineerd voor een Tiger Award was de regisseur aanwezig op het Filmfestival Rotterdam, waar zijn zonnige werkstuk plezierig afstak tegen het onaangename februari-weer. "Het boeiende van het zuiden is dat het een heleboel heftige, vaak tegenstrijdige gevoelens in zich verenigt. Natuurlijk is er aan de ene kant het gezicht dat iedereen kent van de ansichtkaarten: de blauwe zee, de witte stranden, de pittoreske dorpjes. Maar onder die prachtige oppervlakte broeit er van alles."
In Marie Baie des Anges wordt die broeierigheid belichaamd door de belangrijkste personages, Marie en Orso. Marie is een dertienjarige schone die uitgaat met de jongens die rondhangen in de baai, maar ook veelvuldig flirt met de veel oudere Amerikaanse mariniers die in de buurt gelegerd zijn. Ze doet zich voor als een vijftienjarige omdat je, volgens haar, "alles mag wanneer je vijftien bent". Orso is een iets oudere jongen, een schoffie dat uit het niets opduikt aan Marie’s baai en die zich vooral bezighoudt met het zoeken naar een vuurwapen. Tijdelijk verliest hij zijn verlangen naar dit criminele statussymbool omdat hij in beslag wordt genomen door de zinnelijke kalverliefde die ontbrandt tussen hem en Marie. Als het vuur een klein beetje geluwd is, haalt Orso zijn vriendinnetje over om een pistool te ontfutselen aan haar Amerikaanse vrienden. Het bezit van het felbegeerde wapen luidt de tragische ondergang in van het paar.
"Ik geloof niet dat de echte, pure liefde die ik toon gedoemd is om verkeerd af te lopen. Wat mij aantrekt in dit liefdesverhaal zijn juist de extreme, uitbundige aspecten die het bevat — de dierlijkheid en de onvoorwaardelijkheid waarmee deze romance doortrokken is. Het loopt weliswaar slecht af, maar voor mij is dit toch niet in de eerste plaats een tragisch liefdesverhaal. De nadruk ligt juist heel nadrukkelijk op de energie, de explosiviteit, de positieve emoties die worden losgemaakt bij een eerste verliefdheid. Die positiviteit komt tot uiting in de beweeglijkheid van de personages en de kleuren en het ritme van de film. Ik wil een lijfelijke sensatie overbrengen. De warmte en de wind moeten voelbaar zijn. Ik wil bereiken dat de kijker ervaart hoe het is het om jong te zijn, hoe de zomer voelt, wat het betekent om verliefd te zijn."

Grote gevoelsschommelingen
Het verhaal is gesitueerd in de Baie des Anges in de buurt van Nice. De ‘Engelenbaai’ dankt zijn naam aan de ‘ange requin’, een haaiensoort die hier vroeger zeer talrijk was. De engelhaaien in Pradals film zwemmen echter niet in het water: het zijn de straatkinderen die de stranden, kaaien en rotspartijen rondom het onwerkelijk blauwe water in de baai bevolken. De wereld van Marie en Orso is niet die van de puissant rijke Rivièra-bewoners die zich verschansen in hun bewaakte villa’s, het zijn de twaalf- en dertienjarige kids met engelachtige gezichten, die van het ene op het andere moment net zo venijnig kunnen uithalen als een haai. "Deze personages zitten op een soort emotionele wip. Het is fascinerend om te zien hoe klein het verschil is tussen vriendschappelijke omgang en gewelddadig gedrag. Op het ene moment kun je normaal met ze zitten te praten, terwijl een moment later hun ogen vuur schieten, zonder dat je weet wat er aan de hand is en wat hen zo furieus maakt. Dit heen en weer schieten tussen uitersten is op zich heel typerend voor het Zuidfranse temperament, maar bij deze jongeren, die veelal in groepen rondzwerven, zit er geen enkele rem op hun gevoel waardoor ze hele grote gevoelsschommelingen laten zien."
Pradal spreekt met groot enthousiasme over de cast van de film. Veruit de meeste voorbereidingstijd is gaan zitten in het zoeken van zijn ‘sterren’: ruim een jaar struinden de regisseur en zijn casting director langs stranden, voetbalstadions, jeugdinrichtingen, zigeunerkampen en soortgelijke plaatsen op zoek naar geschikte gezichten en persoonlijkheden, met als resultaat dat de film wordt bevolkt door Italiaanse en Joegoslavische immigranten en zigeuners, veelal met een criminele achtergrond. De rol van Orso wordt gespeeld door Frédéric Malgras, die afkomstig is uit een woonwagenkamp van Russiche zigeuners ten noorden van Parijs, waar hij volgens Pradal woonde onder negentiende-eeuwse omstandigheden, zonder water, zonder elektriciteit, zonder een woord te kunnen lezen of schrijven. "Ik wilde helemaal geen film maken over outcasts, en ik probeer zeker geen sociale boodschap uit te dragen. Maar tijdens het zoeken naar acteurs bleek steeds weer dat de onaangepasten en de delinquenten het meest overeenkwamen met de gezichten die ik voor ogen had." Volwassenen zijn in de film nauwelijks te bekennen, en ouders komen al helemaal niet voor. "Ik wilde de adolescentie tonen in al zijn glorie en daarom heb ik de ouderen weggelaten. Er zit natuurlijk ook nog een realistisch tintje aan, want veel van deze jongeren gaan in het dagelijks leven zonder ouders door het leven."

Lolita-uitvoering
De grote blikvanger van Marie Baie des Anges is hoofdrolspeelster Vahina Giocante. De filmmakers ontdekten haar op een strand in Marseille. Pradal was zeer onder de indruk van de screentests die de dertienjarige met hem deed, omdat ze precies het stoere temperament bezat waarnaar hij op zoek was. Ondanks, of misschien wel dankzij haar jeugdige leeftijd is Giocante een verpletterende filmverschijning, een Brigitte Bardot in Lolita-uitvoering. Giocante is een ster in wording, die van de camera houdt, terwijl de camera ook weg is van haar. Pradal heeft optimaal gebruik gemaakt van het feit dat zij danseres is bij de Opera van Marseille. In een van de visueel meest opwindende scènes steelt Orso een speedboat, terwijl Marie de eigenaren van het vaartuig afleidt met haar dans op een aanlegsteiger. Het is een beeld dat het in de jaren zeventig goed zou hebben gedaan op fotobehang: een jonge dansende vrouw in een tegenlichtopname, met op de achtergrond de zon die reflecteert in het blauwgroene zeewater. Superieure kitsch.
De sterke nadruk op de visuele kwaliteiten is tegelijkertijd de kracht en de zwakte van de film. Halverwege de speeltijd begint de aandacht te verslappen. Zou de film niet hebben gewonnen bij een wat strakkere plot en een doorwrochte psychologie? "De vertelling in Marie Baie des Anges is niet zo belangrijk. Ik heb op zich niets tegen een lineaire plot, in mijn nieuwe produktie werk ik juist met een tamelijk strak scenario. Maar hier heb ik bewust gestreefd naar een geïmproviseerd karakter, de film is op een hele losse manier gemaakt. Voor mij was dit de kans om te experimenteren met de mogelijkheden, om me de filmtaal eigen te maken. Daarom heb ik ook geprobeerd verschillende stijlen te hanteren."
Als het om die stijlen gaat worden vooral de namen van Jean-Luc Godard en Agnès Varda nogal eens genoemd. Pradal beaamt dat Varda invloed op hem heeft gehad — niet onbegrijpelijk gezien het feit dat hij met haar heeft gewerkt als regie-assistent. Desalniettemin verbaast hij zich over de nadruk die hier en daar op dit aspect van de film wordt gelegd. "Het is absoluut geen referentiefilm. Ik heb deze film tamelijk intuïtief benaderd, en ik heb er geen moment aan gedacht om — heel intellectueel — te verwijzen naar andere cineasten. Dat neemt niet weg dat je door te kiezen voor thema’s als deze — het mediterrane gevoel, jeugd, seks, geweld en hevige, ongepolijste emoties — af en toe het pad kruist van iemand als Pasolini, wiens werk ik zeer bewonder. Natuurlijk, ik heb film gestudeerd, en er zijn heel veel filmmakers waar ik van hou, maar uiteindelijk… ik ben geen cinefiel en zit niet doorlopend in de bioscoop. Ik hou niet van film, ik hou van het leven."

Fritz de Jong