LES ÉGARÉS

Na bijna tien jaar is met Les égarés (De dolenden) weer eens een film van André Téchiné in de Nederlandse bioscoop te zien. Tot opwinding leidt het werk van de Franse filmmaker niet meer. Les égarés laat zien hoe glamour een film in de weg kan zitten.

Zoals Godard en Truffaut in de jaren vijftig afrekenden met hun voorgangers, zo veegde André Téchiné in de jaren zeventig en tachtig deze filmmakers van tafel. Téchiné ruilde het realisme van de Nouvelle Vague in voor een gestileerde werkelijkheid, die de kijker nooit doet vergeten dat hij naar film kijkt. Téchiné is niet geïnteresseerd in de werkelijkheid, maar in de uitvergroting ervan. Zijn personages worden gedreven door Grote Gevoelens. Als zij elkaar haten, is het met een verzengende intensiteit; als zij van elkaar houden, staat de hele wereld in vuur en vlam. Geen wonder dat Techiné het liefst met grote sterren werkt, want hun ‘bigger than life’-aura past bij zijn filmopvatting. Catherine Deneuve, Jeanne Moreau, Gérard Depardieu, Isabelle Huppert en Juliette Binoche werkten graag met hem.
Die ene keer tien jaar geleden dat hij geen ster vond, leverde met Les roseaux sauvages misschien wel zijn beste film op. De aangrijpende film, die zich afspeelt in het begin van de jaren zestig, gaat over de invloed van de Algerijnse oorlog op het leven van jongeren in Zuid-Frankrijk. Met sterren als Deneuve zou hij nooit zo’n authentieke indruk hebben gemaakt.
Dat sterren en authenticiteit slecht samengaan, bewijst het psychologische oorlogsdrama Les égarés. De film voert de jonge Parijse weduwe en onderwijzeres Odile op, die in 1940 met haar twee kinderen Philippe en Cathy de stad uitvlucht. In de chaos ontmoeten ze de boerenslimme, zestienjarige Yvan, die het stadse gezinnetje op sleeptouw neemt. Gevieren trekken ze in een verlaten villa. De stijve Odile komt erachter dat je in oorlogstijd weinig hebt aan tafelmanieren. Yvan is met zijn kille overlevingsinstinct — hij ziet er geen been om in lijken te beroven — beter uitgerust om in oorlogstijd te overleven.

Zwarte vegen
Het is duidelijk dat het Téchiné met Les égarés is te doen om de tegenstelling tussen beschaving en overlevingsdrift. Nieuwe inzichten heeft hij er niet over te melden. Dat de beschaving een dun laagje vernis is, wisten we al. De seksuele spanning tussen de tegenpolen Odile en Yvan is weinig geloofwaardig. We willen best geloven dat Odile geen vrouw van de wereld is, maar het andere uiterste is haar voor te stellen als een dom, naïef gansje. Een probleem is ook de casting. Het lukt ons niet om Emmanuelle Béart als een radeloze oorlogsweduwe te zien. Zoals Nicole Kidman in het Amerikaanse burgeroorlog-drama Cold mountain nooit loskomt van haar glamour-imago, zo is Béart in Les égarés de gevangene van haar sterrenstatus. Als er om haar heen bommen vallen, leiden die hooguit tot wat zwarte vegen op haar gezicht. Zwarte vegen staan haar goed, denkt de kijker, terwijl Béart enorm haar best doet om doodsnood te spelen. Het esthetisch fraaie camerawerk van Agnès Godard draagt nog eens bij aan haar glamour. De kleurverzadigde beelden doen denken aan de tijd dat Technicolor regeerde.
Les égarés is een verzorgd, maar ongeïnspireerd psychologisch drama. Enige fleur ontleent de film aan het optreden van de onbekende Gaspard Ulliel, die de rol van Yvan met een geweldig naturel speelt. Dat zag ook filmmaker Jean-Pierre Jeunet (Le fabuleux destin d’Amélie Poulain). Ulliel zien we terug in zijn nieuwe film Un long dimanche de fiançailles.

Jos van der Burg