Farewell Paradise
De krater van de inslag
Sonja Wyss maakte een belangrijke, voor velen herkenbare documentaire over gescheiden ouders en hun kinderen, die het zwijgen in haar familie verbreekt. Verpletterend, en met een briljante vorm.
Zwijgende gezinnen leveren zwijgende kinderen op. Eindeloos veel generaties hebben de vuile was krampachtig binnengehouden. Problemen benoemde je niet. Daar waren vaak ook nog geen woorden voor. Kinderen van vechtscheidingen, van ouders met psychiatrische problemen, tweede-generatie slachtoffers, allemaal beginnen ze inmiddels – eerst met schroom maar steeds luider – hun verhaal te doen.
‘Laat het grote vertellen beginnen’, was de hartenkreet van boekenuitgever Oscar van Gelderen onlangs in de Volkskrant, in een stuk over zijn eigen gesloten jeugd. De zwijgcultuur moet eindelijk eens doorbroken worden. Te veel kinderen hebben ten onrechte gedacht dat ze de enigen waren die in de ellende zaten, of, nog erger, dat er wat mis met ze was. En te veel ouders hebben, vaak uit zelfbescherming, gedacht dat als je iets niet benoemt het ook niet bestaat.
De Nederlands-Zwitserse filmmaker Sonja Wyss zet alle ramen van haar ouderlijk huis open in Farewell Paradise, een verpletterend portret van haar ouders en drie zussen. Als kinderen leken ze een idyllisch leven te leiden op de Bahama’s, totdat ze halsoverkop moesten vertrekken omdat hun moeder besloot om zonder man naar het kille Zwitserland terug te keren. Daar werden ze verdeeld over meerdere gezinnen terwijl moeder vooral bezig was met overleven. Langzaam horen we hoe de vork ongeveer in de steel zit en verschuift je blik op de gebeurtenissen.
Briljant aan de film is de strakke wijze waarop hij is vormgegeven. Moeder, vader en zussen zijn nooit samen in beeld maar worden afzonderlijk geïnterviewd, als eilandjes, want zo hebben ze zich ook altijd gevoeld. Eilandjes die zich los van elkaar aan de grillige situaties moesten aanpassen. Ieder vertelt zijn persoonlijke ervaring waarbij de emoties ook nu nog onder de oppervlakte blijven. Zo snoert de film je langzaam in om pas aan het eind de krater van de inslag te laten voelen.
Wyss maakte een belangrijke, voor velen herkenbare documentaire over gescheiden ouders en hun kinderen, die later als volwassenen zelf ook weer zijn gescheiden. Ze trekt een lijn tussen meerdere generaties door iedereen, heel rustig, hun verhaal te laten doen, zonder te oordelen, waardoor je voor iedereen wel wat begrip kan opbrengen. Ook humor is nooit ver weg. Sonja Wyss stelt zichzelf eerst nog op als ‘de filmmaker’, verscholen achter de camera, maar die positie blijkt onhoudbaar als ze haar vader confronteert. Het grote vertellen is ook hier begonnen. Het raakt recht in het hart.
