Downsizing

Alexander Payne lijkt het in zijn nieuwe film met sci-achtige trekjes compleet over een andere boeg te gooien. Maar de regisseur van Sideways en Nebraska maakt uiteindelijk toch weer een film over een beetje onbenullige man die vooral aan zelfmedelijden lijdt.

Downsizing is in Alexander Payne’s nieuwe film het proces dat het mogelijk maakt om mensen te krimpen tot piepkleine afmetingen. Een nieuwe technologie die wordt gebruikt om de overbevolking tegen te gaan. Het grote voordeel: Je spaargeld wordt veel meer waard want als kabouterversie van jezelf heb je natuurlijk veel minder eten en kleinere voorzieningen nodig. Het is ook goed voor het milieu, want de speciaal ingerichte "koloniën" voor de gekrompen medemens leveren veel minder afval op.
Payne en zijn vaste coscenarist Jim Taylor hebben meer dan 40 minuten nodig om uit te leggen hoe deze Brave New World precies werkt voordat ze eindelijk hun hoofdpersoon Paul Safranek (Matt Damon) en zijn vrouw (Kristin Wiig) de onomkeerbare reductieprocedure laten ondergaan. En dan duurt het nog eens 25 minuten voordat Paul eindelijk zijn belangrijkste vrouwelijke tegenspeelster, Ngoc Lan Tran (Hong Chau), ontmoet. Zij is een Vietnamese dissidente en de schoonmaakster van Pauls Servische buurman (Christoph Waltz) en zijn net zo ongure vriend (Udo Kier).
De keuze om de niet-Amerikaanse personages neer te zetten als vage, exotische tegenpolen van Paul is op zijn minst merkwaardig te noemen. Vooral ook omdat het in het tweede uur duidelijk wordt dat Downsizing ook een sociaal en politieke metafoor wil zijn over het uitbuiten van tweederangsburgers en hoe we met onze planeet omgaan; liberale ideeën die niet makkelijk te verenigen zijn met hoe buitenlanders in de film worden afgeschilderd (de Noren, die het verkleiningsproces hebben ontdekt, komen er overigens wél goed vanaf).
Het staat buiten kijf dat dit de meest ambitieuze film is die Payne ooit gedraaid heeft en vanuit een technisch standpunt is de film vaak verbluffend. Vooral in het eerste, nogal trage uur, is dat ook wel nodig. De onderwerpen die de regisseur aansnijdt zijn gewichtig. Maar het zegt natuurlijk ook iets over Paynes eigen oogkleppen dat hij zulke problemen alleen kan aankaarten in een verhaal over een leliewitte man die in aanraking moet komen met stereotypische clichés om zijn ogen te openen.

Boyd van Hoeij