De baby

Hoe grillig het geheugen kan zijn, wordt duidelijk in De baby, waarin een vergeten onderduikgeschiedenis een onvoorziene wending krijgt.

Anne Frank was haar babysitter, jaren voordat zij het beroemdste slachtoffer van de jodenvervolging werd. Het klinkt bijna te bijzonder om waar te zijn, en Anneke schaarde het lange tijd in dezelfde categorie als de zelfbedachte mythe dat ze de dochter van de Nederlandse koningin was. Over haar echte familiegeschiedenis werd angstvallig gezwegen in het gezin van haar oom en tante, bij wie ze na de oorlog in New York kwam wonen.
Dat verklaart waarom Anneke Kohn een praktisch blanco geheugen heeft, wanneer zij op bijna zeventigjarige leeftijd vanuit Nederland wordt benaderd door haar pleegbroer en door de koerierster die haar indertijd bij haar onderduikgezin bracht. En ook waarom ze grote aarzeling voelt om die lege plekken in haar geheugen in te vullen met informatie van buitenaf.
Maar ze reist toch naar Nederland af voor een ontmoeting. En dan gebeurt er iets opvallends. Anneke is aanwezig wanneer koerierster Cora en postuum haar pleegouders door Jad Wasjem worden onderscheiden als ‘rechtvaardige onder de volkeren’ . Nadat Anneke een dankwoord heeft gesproken, krijgt ze iets wat lijkt op een aanval van hyperventilatie. De camera zoomt iets in. Dan is het alweer voorbij. Regisseur Deborah van Dam komt er niet op terug: dat tekent de terughoudende, registrerende stijl waarin de hele film is gemaakt. Maar het is gezien en niet onopgemerkt gebleven. En het voedt het gevoel van onbehagen dat rondom die onduidelijke onderduikgeschiedenis hangt. Hoe kwam Anneke vanuit dit gezin in een tehuis terecht? Waarom is haar van deze hele periode niets meer bijgebleven dan één nare herinnering?
Het vormt een kantelpunt in de reconstructie van een vergeten kindertijd. Ook hier brengt Van Dam de onthullingen met verfrissend weinig spektakel. De details van haar Nederlandse jeugdjaren brengen herinneringen noch emoties terug, maar geven Anneke wel een helder inzicht in de persoon die ze was en is geworden. En daarmee doet de film precies genoeg.

Sasja Koetsier