Circumstance

De ontluikende liefde tussen twee zestienjarige meisjes botst met de strikte Iraanse moraal en een manipulatieve godsdienstige broer in het debuut Circumstance.

Atafeh en Shireen doen wat zoveel zestienjarige meisjes doen: ze gaan in weinig verhullende jurkjes naar uitbundige feestjes, ze ontduiken de saaie lessen op school en ze dromen van een glamoureus leven vol decadente nachtclubs. Alleen: Atafeh en Shireen wonen in Teheran, en dus zijn al hun escapades ook politiek geladen. Tienerrebellie als politieke daad, dat is waar Circumstance, het speelfilmdebuut van de Iraans-Amerikaanse Maryam Keshavarz, om draait. En de manier waarop dat botst met de terughoudend maar sensueel in beeld gebrachte ontluikende liefde en lust tussen de twee meisjes.
Daarin worden ze nauwlettend in de gaten gehouden door Atafehs broer Firooz, een voormalig muzikant die zich na zijn terugkeer uit een afkickkliniek tot het geloof wendt. Al snel meldt hij zich aan bij de moraliteitspolitie en installeert hij beveiligingscamera’s om zijn familie te bespieden — een iets te opzichtige metafoor voor het alomtegenwoordige oog van de Iraanse staat.

Omwenteling
Regisseur-scenarist Maryam Keshavarz groeide op in New York. Ze kent het milieu dat ze portretteert van binnenuit (ze baseerde de film losjes op haar eigen ervaringen) maar heeft tegelijkertijd de westerse blik van een buitenstaander. Die twee komen prachtig samen in de eerste helft van de film. Keshavarz neemt de tijd voor een zorgvuldige introductie van haar karakters, hun onderlinge relaties en het milieu waarin zij zich begeven. De verhaallijn blijft lang op de achtergrond en daardoor is veel ruimte voor sprekende details, verrassende observaties en nuancering van de karakters.
Wanneer de plot in het tweede deel van de film vervolgens in gang wordt gezet, neemt de Amerikaanse kant helaas wat de overhand. Zou het de invloed zijn van Keshavarz’ begeleiders bij het Sundance Institute, de filmschool waar zij het project ontwikkelde? Het geldt met name voor de omwenteling van broer Firooz: waar de belevingswereld van de twee meisjes en Atafehs liberale vader en berustende moeder overtuigend geschetst wordt, komen Firooz’ bekering tot de islam en lidmaatschap van de moraliteitspolitie voor de kijker uit de lucht vallen. Het is alsof Keshavarz zich zelf ook niet goed kan voorstellen waarom je die stap zou nemen, en daarom van de kwade broer een dertien-in-het-dozijn manipulatieve slechterik heeft gemaakt.

Joost Broeren