Webfilm: Webcam Weiwei

Binnen 48 uur verwijderden de Chinese autoriteiten de webcams die Ai Weiwei in zijn huis had opgehangen. Dat moet verbergen dat de dissidente kunstenaar misschien wel niets te verbergen heeft.

Deze week geen echte webfilm: de onversneden long take die in dit stukje besproken had moeten worden, is namelijk niet meer te bekijken. Met dank aan de Chinese censuurpolitie.

Op dag 81 van zijn huisarrest, dinsdag 3 april, besloot filmmaker, kunstenaar en mensenrechtenactivist Ai Weiwei vier webcams te installeren in zijn woning in Peking, en de beelden live te streamen op internet. Nog geen 48 uur later maakten de autoriteiten een einde aan het project. ‘De camera’s zijn uitgezet. Tot ziens, voyeurs’, twitterde Ai gelaten. Wie nu naar weiweicam.com surft, ziet een wit, transparant browservlak als laatste restje.

Ai Weiwei had natuurlijk wel voorzien dat dit ging gebeuren. Vermoedelijk was het zelfs zijn nadrukkelijke bedoeling. De dwarsboming door de staat — de zoveelste — geeft zijn webcam-experiment een des te krachtiger effect. Ai, die continu wordt bewaakt en bespioneerd, is zelfs de vrijheid afgenomen om zich te láten bewaken en bespioneren. Niet hijzelf, nee, de staat bepaalt de grenzen van zijn privacy.

Een bittere ironie, die de realiteit van het tijdperk Facebook logenstraft. Met zijn webcam liet Ai Weiwei zien: kijk maar mee, ik heb niets te verbergen. Net als westerlingen gooide hij uit eiger beweging zijn privéleven op straat. Iets waar de autoriteiten dus niet op zitten te wachten. Een Ai die niets te verbergen heeft, is een potentiële ondermijning van de aanklachten die tegen hem lopen: belastingontduiking, bigamie, het verspreiden van pornografie. Het kan onthullen dat hij geen gevaarlijke terrorist is, maar gewoon een burger die misstanden aan de kaak stelt. Om dat te beseffen, hoef je alleen maar Ai’s drie sociaal-kritische documentaires te bekijken op het YouTube-kanaal van het IFFR.

Zelf beschreef Ai Weiwei zijn webcam-actie als ‘a negotiation between private space, the public nature of security, and the power of the state’. Het is een onderzoek naar het spanningsveld tussen individu en massa, een onderzoek dat eigenlijk in al zijn werk centraal staat, zoals Bianca Stiger opmerkte in NRC Handelsblad. Ook in de imposante installatie Sunflower Seeds, tot eind juni te zien in de Pont in Tilburg, waarin miljoenen zonnebloempitten verspreid liggen over het zaaloppervlak.

Ai is zo’n zonnebloempit, maar wel eentje die weigert op te gaan in die groengrijze zee. De autoriteiten proberen hem terug te duwen, maar hun succes is slechts tijdelijk. Ai is een sluwe David. Hij zal zijn creativiteit als kunstenaar blijven aanwenden, om het tegen de oppermachtige Goliath te kunnen opnemen.

Niels Bakker