Webfilm: Unspeak – Words are Weapons
In hun poging manipulatief taalgebruik in de massamedia te ontmaskeren, kunnen journalist Steven Poole en Submarine de verleiding zelf ook niet weerstaan. Hun ‘unspeak’ is alleen niet talig, maar visueel.
Olieverspilling. Smartphone. Enhanced interrogation techniques. ADHD. Big data. Kopvoddentaks. Pro-life. Woorden die op het eerste gezicht uiteenlopende associaties oproepen, maar toch één ding gemeen hebben. Het zijn voorbeelden van ‘unspeak’: retorisch taalgebruik, gebezigd door opportunistische politici, lobbyisten en actiegroepen. Door krachtige morele standpunten te poneren, drukken zij eventuele tegenargumenten op voorhand de kop in.
De term is bedacht door Steven Poole, journalist voor The Guardian en The Wall Street Journal, in een boek uit 2006. Natuurlijk, geeft ook hij toe: alles wat we zeggen is in zekere zin retorisch. Het verschil is dat het bij ‘unspeak’ gebeurt om het grote publiek bewust te manipuleren. Zo verkocht Tony Blair de inval in Irak met de waarden ‘vrijheid’ en ‘vooruitgang’. De Britse premier verzweeg dat het in werkelijkheid zou gaan om een smerige oorlog, die veel soldaten het leven kon kosten.
Dezelfde Poole verzorgt, met bijpassend sarcastische ondertoon, de voice-over van de verfilming die Submarine van zijn boek maakte. In zes afleveringen gaat hij de kredietcrisis, de klimaatverandering en de sociale media te lijf — allemaal hedendaagse ‘unspeak’ buzz-woorden. Het ‘sociaal’ in ‘sociale media’ bijvoorbeeld is een grof eufemisme. Wie denkt dat het draait om het onderhouden van familiebanden en vriendschappen, heeft het goed mis. De kern bestaat uit de persoonlijke informatie die we blootgeven aan adverteerders. En terwijl van ons ‘openheid’ en ’transparantie’ wordt verlangd, houden de Facebooks en Googles van deze wereld hun deuren gesloten.
Poole’s felle, zwart-komische teksten worden begeleid door found footage-materiaal uit televisiejournaals, documentaires en speelfilms. De banken zijn zogenaamd ’too big too fail’, maar nog altijd allerminst gezond: weinig subtiel verbeeld door een vrouw in een zinkend cruiseschip, die haar hoofd nog net boven water weet te houden. En wat te denken van ‘schone steenkoolverbranding’? Dat is nieuw zwart roet in oude zakken. Reclames van cosmetica-producten mogen het, eveneens weinig subtiel, illustreren. Onder het mom van: die maken ons ook niet werkelijk mooier.
Het zijn stuk voor stuk slimme staaltjes retoriek. Of de makers zich zelf bezondigen aan ‘unspeak’, maar dan visueel? Steven Poole mag het zeggen.
Niels Bakker