Webfilm: Johan Rijpma’s explosieve materie

Wat als we op een dag door de mensen de mensheid niet meer kunnen zien? Deze en andere vragen stelt de piepjonge abstracte filmer Johan Rijpma, die onderzoekt waar materiële deeltjes op de grenzen van hun groei stuiten.

Het begint met een A4’tje en twee handen, die het papier in vier delen scheuren. De flarden worden gefotografeerd en weer afgedrukt op een nieuw A4’tje. Dan begint het proces van scheuren, fotograferen en printen opnieuw. En opnieuw, en opnieuw, en opnieuw. Het wit verdwijnt naar de achtergrond, het zwart vult het scherm. Een optische illusie ontstaat. Totdat je de scheuren niet meer van elkaar kunt onderscheiden. Het raster explodeert onder zijn eigen kracht — letterlijk.

Division is één van de nieuwste filmpjes van Johan Rijpma (1984), abstracte filmer en kort geleden afgestudeerd aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Behalve als visuele sensatie werkt Division ook op symbolisch niveau. De zich voortplantende scheuren herinneren aan celdeling in de biologie, en aan de menselijke evolutie. Beangstigend: zullen we ooit met zijn zovelen zijn, dat we door de mensen de mensheid niet meer kunnen zien?

Zie hier Rijpma’s fascinatie: materiële deeltjes, ontembaar en gedoemd op de grenzen van hun groei te stuiten. Want ook de gekleurde stippen op een vollopende luchtballon (Primary Expansion) en de kameleontische blokjes in een grid (8 Frame Grid) vermenigvuldigen zich feitelijk dood. Gelukkig kan het ook vreedzamer: met af- en oprollend plakband, dat de meest fascinerende en zinnenprikkelende patronen vormt. Een afwisseling tussen harmonie en disharmonie, constructie en deconstructie. Het plakband laat zich evenmin controleren, maar het eindigt eens niet in de onvermijdelijke apocalyps.

Tape Generations betekende vorig jaar, als hoogtepunt van de gesneuvelde webcompetitie van Go Short!, Rijpma’s doorbraak. Dit jaar had de piepjonge maker een retrospectief op het Nijmeegse kortfilmfestival. Maar zijn filmpjes beleven steevast hun primeur op het internet. Dat is hun natuurlijke plaats: door de beknopte lengte (minus 2 minuten), maar meer nog omdat ze radicaal breken met de soms behaagzieke viralcultuur. Ze bieden geen hapklaar vermaak, maar stellen fundamentele vragen over de natuurwetten.

Rijpma is een afwijkende rimpel op het wateroppervlak van de webfilm. Laat zijn werk zich, zoals de beste virals, verspreiden als een onbedwingbare olievlek.

Niels Bakker