Webfilm: In het voetspoor van Kossakovsky

De wereld verkennen, dat gebeurt in de populaire webgenres van de time-lapse en tilt-shift video. Idyllische vakantieplakboeken zijn het, heel anders dan de grandeur en universele thematiek van globetrotter Kossakovsky in ¡Vivan las antipodas!.

Een reis over de wereld in vijf minuten. De Eiffeltoren in Parijs, de zoutvlaktes van de Andes, de Sinaïwoestijn in Egypte, het casinokapitalisme van Las Vegas: Kien Lam geeft een opgevoerde rondleiding langs toeristische highlights. Met een beetje goede wil valt in Speeding Around The World in Under 5 minutes Time Lapse een pleidooi te ontwaren voor eenheid in verscheidenheid, zoals in Victor Kossakovsky’s antipodenfilm. Maar dat is wat veel eer voor wat goed beschouwd niet veel meer is dan een gelikt vakantieplakboek.

Het genre van de time-lapse video is razend populair op het web. De filmpjes doen precies het tegenovergestelde als Kossakovsky in het magistrale ¡Vivan las antipodas!: de tijdspanne comprimeren, door filmbeelden op sterk verhoogde snelheid af te spelen. Kossakovsky laat, op de vier paren van diametraal tegenover gelegen plekken op de aardbol, de tijd zich volledig ontpoppen. Met een cerebrale cinematografie, waarin de camera regelmatig over de kop draait of kantelt. Zo worden verbintenissen en verschillen gevisualiseerd. Bijvoorbeeld tussen twee brugwachters in desolaat Patagonië en de mensenmassa’s bij een veerpont in Shanghai.

Kossakovsky, die ook filmde rond het paradijselijke Baikalmeer in zijn thuisland Rusland, zwenkt en zwiept veelvuldig met de camera, maar het panoramashot ontbreekt. Zijn Amerikaanse ’tegenvoeter’ Ken Murphy maakt zogeheten ‘pan lapses’, waarin de camera in horizontale richting draait, 360 graden in de rondte. Vervolgens plakt hij al die beeldjes, in versneld tempo, aan elkaar, zodat een filmisch panorama ontstaat. Verschillende momenten van de dag vloeien samen: rond een hangbrug in San Franscisco kan aan de ene kant de zon schijnen, en aan de overzijde een dik wolkendek hangen. Murphy creeërt op één locatie een soortgelijk effect als Kossakovsky met zijn antipoden. Het is eenheid ìn verschil.

In andere populaire webgenres wordt de wereld gereduceerd tot een soort Madurodam. Michael König maakt in ruimtedoc Earth een compilatie van opnamen van een op 350 kilometer afstand over het aardoppervlak zwevende satelliet. Voor dit ultieme vogelperspectief hoef je niet eens het heelal in. Jörg Niggli en het duo Efim Graboy en Daria Turetski passen de techniek toe van ‘miniature faking’, waardoor achtereenvolgens Venetië en Kiev in een hobbitparadijs veranderen.

Deze tilt-shift video’s zijn eerder idyllisch dan romantisch en ruig. Ze geven de kijker een gevoel van controle, de illusie als een God over het universum te regeren. Kossakovsky zet de mens terug op zijn plaats: hij is een nietig radartje, slechts eentje in een reeks die de wereld vervolmaken. Gelijk aan begletserde rotsen, zoetwatermeren als biljartlakens, kolkende lavastromen, ravottende nijlpaarden en een gestrande walvis. Kossakovsky biedt geen schijn, maar een echt overzicht — wat vele malen inzichtelijker is.

Niels Bakker