Webfilm: IFFRTube (en The Return of the Short)

Behalve het epos is ook de supershort aan een revival bezig. Het is te danken aan de viralcultuur, waar het IFFR op meelift met haar het-hele-jaar-door YouTube-kanaal. De recente uploads Wandering Alien Detective Robin en Km leggen de verbeelding in handen van de kijker, en zijn zo het perfecte promotiewapen voor het nog altijd ondergewaardeerde genre. 

Opvallende kop, vorige week woensdag in NRC Handelsblad: "Het epos heeft de toekomst, ook in de bioscoopzalen." Er valt namelijk nóg een trend te ontwaren. Tegenover Nymphomaniac, The Wolf of Wall Street en The Hobbit — mammoetfilms die met gemak de drie uur overschrijden — staat namelijk de terugkeer van de supershort in de bioscoop. Filmfestival Go Short voert sinds september vorig jaar actie voor een terugkeer van de voorfilm. Er doen inmiddels achttien arthouses mee. En grootgrutter Pathé, dat articiteit heeft verruild voor eindeloze advertenties, programmeert voorafgaand aan zomerse blockbusters de reeks Ultrakort. De filmpjes zijn niet al te diepgaand, maar met twee minuten wel op maat gesneden voor een tweede leven op het web.

Deels is de herwaardering voor de korte film te danken aan de viralcultuur. Met YouTube en Vimeo kijkt iedereen weer flitsverhalen. Online moeten filmmakers snel ter zake komen, anders klikken, scrollen, tippen en vegen we verder. Op naar de volgende hit. Maar dat is niet de enige reden. In de literaire wereld, waar het korte verhaal al net zo is ondergewaardeerd, bewijst Nobelprijswinnaar Alice Munro dat dertig pagina’s even boordevol zeggingskracht kunnen zitten als een vuistdikke roman. In de film is dat niet anders. Alvorens zich te wagen aan uitgesponnen mozaïekfilms en karaktertekeningen, bewees bijvoorbeeld Paul Thomas Anderson ook de kunst van de bondigheid te beheersen (Cigarettes & Coffee). En hij is niet de enige.

Toch tel je pas echt mee met een speelfilm op het palmares. Niet voor niets heet de korte film laagdunkend een ‘opstapje’. Hoe onterecht dat is, wordt het hele jaar door bevestigd op het IFFR YouTube-kanaal. Elke twee weken verschijnt er een korte film die eerder op het festival speelde. Twee recente uploads illustreren dat wie het beknopt houdt, grofweg twee keuzes heeft: een verhaal vertellen met kop, romp en staart of een mysterieuze situatie creëren, waarbij de kijker oorzaak en gevolg invult.

De Japanse belofte Lisa Takeba kiest in Wandering Alien Detective Robin voor het eerste. Haar film is een krankzinnige genrepastische, waarin ze heerlijk over-the-top durft te gaan. Je herkent de klunzige b-alienfilms uit de jaren ’50, de visuele verleidingskunsten van Wong Kar-Wai, en, als inscriptie op een vloerkleedje, zelfs Spielbergs E.T. Voer voor liefhebbers van filmquizzes, maar daarbij blijft het niet. Takeba citeert met betekenis. Onder de verwijzingen schuilt een bitterzoet existentialistisch drama, over het tragische lot van de vreemdeling. De alien-detective uit de titel komt erachter dat de moordenaar die hij zoekt stiekem een soort dubbelganger is. Beiden zijn buitenstaander, en delen een onoplosbaar gevoel van eenzaamheid.

Waar Takeba de plotlijntjes mooi laat samenspinnen, is Km van de Griekse ‘new waver’ Christos Nikou een knap staaltje minimalistische vertelkunst. We zien een man en een vrouw in een stilstaande auto. De camera neemt op hoe zij elkaar in zich opnemen: en profil of, als ze hun hoofd 45 graden draaien, schuin frontaal. Hij heeft haar een geheim onthuld. Langs zijn oor druipt een streepje bloed. Zij zegt hem ook niet ‘alles’ te hebben verteld. Kijken we naar twee geliefden na een ongeluk, die in het aanschijn van de dood hun zonden opbiechten? Of is hun ongeluk, en het surrealistisch gefilmde bloed, soms een metafoor: voor een relatie die op het punt staat te worden verbroken?

Elk op eigen wijze prikkelen deze makers de fantasie. Takeba stopt ons in de teletijdmachine, om het gevoel van vervreemding filmhistorisch te kleuren. Nikou legt de sleutel in onze handen, door meer vragen dan antwoorden op te roepen. Het IFFR heeft met Wandering Alien Detective Robin en Km twee absolute troefkaarten in handen: voor de korte film als volwaardig genre.

Niels Bakker