Webfilm: IDFA DocLab 2011

In de selectie van IDFA DocLab valt op dat de webdocumentaire vaste patronen begint te krijgen. Maar de meer vernieuwende projecten laten de sterkste indruk achter.

De webdocumentaire blijft een kweekvijver van experiment, maar er beginnen zich ook langzaam enkele zekerheden af te tekenen. Wie de IDFA DocLab-selectie van 2011 bekijkt, ziet bepaalde functionaliteiten steeds weer terugkeren: menubalken om de navigatie te ondersteunen, Google Maps om de geografische grenzen weer te geven, een tijdslijn om de historische context te schetsen, portrettengalerijen om snel te laten zien wie er aan het woord komen.

In het beste geval hebben ze een duidelijke functie voor het verhaal. Het gezichtenmozaïek in Beyond 9/11, dat teruggrijpt op 6 Billion Others, is de ideale manier om toegang te geven tot de veertig 9/11-betrokkenen (van George Bush tot een helikopterpiloot) die herinneringen ophalen aan de terroristische aanslagen. De gitzwarte landkaart in The Zone geeft in één oogopslag een indruk van het stralingsgebied rondom Tsjernobyl.

In het slechtste geval lijken de functionaliteiten er met de haren bijgesleept — omdat iedereen het nu eenmaal doet. Dat is overigens niet zozeer een probleem in DocLab 2011, maar wel in bredere zin. Hugues Sweeney, uitvoerend producent bij de National Film Board of Canada (NFB), verwoordde het deze week treffend: het is een zichzelf versterkend patroon. Hoe meer webdocumentaires bijvoorbeeld gebruik maken van Google Maps, hoe meer navolging het zal krijgen.

Laat nu juist de NFB, dat ieder project wil beginnen vanuit een lege browser, met twee van de beste en ook meest vernieuwende projecten vertegenwoordigd zijn in IDFA DocLab. Barcode, de eerste online samenwerking met Arte France, houdt de bezoeker een spiegel voor, maar wel op basis van diens eigen input. Je scant de streepjescode van een object waaraan je gehecht bent, of typt de naam van het object in, en uit de verhalenmachine wordt een filmpje tevoorschijn getoverd — dat pretendeert je te vertellen wie je bent.

Soms zijn de associaties ver gezocht, soms onbegrijpelijk, soms grappig, soms verrassend, en soms ook treffend kloppend. Zo stuurt ‘Google’ je naar een markt voor tweedehands spullen: je bent een verzamelaar, die altijd en overal op zoek is naar nieuwe informatie.

The Next Day is een samenwerking tussen de web- en animatieafdeling van de NFB. Het project heeft een educatieve insteek, maar wordt nooit moralistisch, en weet met de sobere tekeningen — zwarte lijntjes op een beige achtergrond — precies de juiste snaar te raken. Vier mensen halen op de geluidsband herinneringen op aan een mislukte zelfmoordpoging. Op het scherm verschijnt een warme, veilige omgeving, met een huisje, een boompje, een schommel. Al snel wordt de sfeer grimmiger. Het begint te waaien, donkere wolken pakken zich samen en het onweer barst uit.

The Next Day is het meest gewaagd vanwege de interface, die de kijker geen duidelijk houvast geeft. Menuopties die overzicht bieden ontbreken — en dat was de laatste jaren nu juist een taboe geworden. In plaats daarvan komen er na elk fragment vier woorden in beeld, zoals ‘depressie’ of ‘ongeluk’. Zo meanderen we van de ene naar de andere zelfmoordpoger. Er ontstaat een collectief portret: de jeugdtrauma’s, alcoholverslaving en depressies die leidden tot die ene daad. En dat nu deze achter de rug is, de zon weer een beetje gaat schijnen.

Niels Bakker