Webfilm: Film in Nederland

Van de gebroeders Mullens tot de eerste bedrijfsfilms en bioscoopjournaals: Film in Nederland, onderdeel van miljoenenproject Beelden voor de Toekomst, wil de vaderlandse filmgeschiedenis in kaart brengen. In tekst én beeld.
Zal het toeval zijn, dat één van de eerste Nederlandse narratieve films over de angst voor de zee gaat? Dat de goede zeden op typisch speels-Hollandse wijze worden bevestigd én op de hak genomen? En dat het juist een onhandige Fransoos is die de morele orde overtreedt?
De hedendaagse Nederlandse film mag dan een gebrekkige Nederlandse identiteit worden verweten, De mésaventure van een Fransch heertje zonder pantalon aan het strand te Zandvoort uit 1905 had vermoedelijk in geen ander land gemaakt kunnen zijn. Dat is zelfs letterlijk het geval vanwege de opnamelocatie: het strand bij Zandvoort, bedekt onder dikke wolken die in blokkerig zwart-wit alleen maar grijs-grauwer lijken.
De kortfilm van Willy en Albert Mullens — een verplicht nummer voor eerstejaars studenten Filmwetenschap en opgenomen in de Canon van de Nederlandse film — is nu eindelijk online te bekijken, op Film in Nederland. Deze nieuwe historische website maakt deel uit van het miljoenenproject Beelden voor de Toekomst, waarin het volledige Nederlandse audiovisuele erfgoed wordt gedigitaliseerd en waar mogelijk ontsloten.
Waar mogelijk, want veel bedrijfs-, reclame- en nieuwsfilms uit de indrukwekkende collectie moeten het stellen met credits en een filmbeschrijving. Van de periode tot 1923 zijn zo’n 500 Nederlandse films bewaard gebleven; de overige 80 procent is verloren gegaan. En van lange speelfilms uit de beginjaren van de cinema, zoals Majoor Frans (1916), staat er slechts een fragment op Film in Nederland. Je kunt dan doorklikken naar Ximon om de volledige film te bekijken — tegen betaling, dat wel.
Film in Nederland blinkt uit in het contextualiseren, precies wat je van een historisch archief verwacht. Een Tijdlijn geeft beknopt de hoogtepunten uit de Nederlandse filmgeschiedenis weer, de rubriek ‘wie is’ belicht vergeten pioniers en voor uitgebreidere historische informatie is er een waslijst aan onderwerpen, van ‘Speelfilm in WOI’ tot ‘KLM — de nationale trots’. De opsomming doet alleen nogal willekeurig aan: een temporele ordening of overkoepelende thema’s zouden hier behulpzaam zijn.
De website bewijst vooral z’n meerwaarde als handig naslagwerk voor filmjournalisten, filmhistorici en andere geïnteresseerden. De beschikbare films en achtergronden lopen nu tot 1923, maar uiteindelijk is het de bedoeling dat de complete Nederlandse filmhistorie gedekt wordt.
De door de overheid opgelegde centralisering van de filmsector, met als resultaat onder meer de oprichting van het sectorinstituut EYE, heeft de laatste jaren veel kritiek gekregen. Maar zonder strenge regie en landelijke coördinatie was Film in Nederland onmogelijk geweest.
De keerzijde van deze aanpak lijkt te schuilen in de wat stoffige look and feel en het institutionele karakter. Net als op het nieuwe NFF-paradepaardje Beeldenstorm Online wordt alle content van hogerhand bepaald. Terwijl Wikipedia uitwijst dat participatie van het publiek van enorme toegevoegde waarde kan zijn, juist als het gaat om encyclopedische historische kennis. Al kun je op Film in Nederland na registratie wel een reactie achterlaten, het wordt pas echt interessant als bezoekers ook zelf informatie kunnen bewerken en toevoegen. Ze hoeven bij Beelden voor de Toekomst niet zo bang te zijn om de controle een beetje uit handen te geven.
Niels Bakker