Webfilm: Dumbass

In zijn debuut als heavy metalzanger speelt Ai Weiwei een geraffineerd rollenspel. Hebben de Chinese autoriteiten hem in de tang, of slaagt hij er ook in om hen te verleiden?

Zijn concepten zijn van een haast bedrieglijke eenvoud. Zo helder en trefzeker, dat iedereen meteen snapt wat ze betekenen. Ai Weiwei presenteerde in HongKong onlangs een kaart van China, samengesteld uit 1.800 melkblikken. Een commentaar op de gebrekkige kwaliteit van babyvoeding in zijn land, legde hij uit. "China kan een satelliet in de ruimte brengen, maar geen veilige fles aan de mond van een kind."

Maar in de eerste videoclip bij zijn muzikale debuut, Dumbass, maakt de filmmaker/beeldend kunstenaar het de kijker helemaal niet zo gemakkelijk. De grimmige heavy metalsong is een poging om zijn 81 dagen in de cel te verwerken: achter slot en grendel gezet omdat hij weigert zijn mening voor zich te houden.

Aan het begin kleedt Weiwei zich om, in een gevangenispak met het label ‘crimineel’. Twee bewakers schotelen hem zouteloos voedsel voor. Dan wordt het ingewikkelder. De toiletpot loopt over van de krabben en ander zee-ongedierte — een symbool dat Chinese vrijheidsvechters vaker gebruiken. Twee blanke, schaars geklede dames voeren een erotisch dansje op. En dan ineens zit Weiwei, in een net pak, met de bewakers aan tafel: dit keer voor een heerlijk avondmaal.

Wie neemt dus wie gevangen in Dumbass? Het lijkt erop dat Weiwei, samen met zijn sexy handlangers, een geraffineerd verleidingsspel speelt met zijn onderdrukker. Hij vertelde dat dit in de gevangenis vrij letterlijk gebeurde: de bewakers vroegen hem een liedje voor hen te zingen. Zelfs de vaandeldragers van het dorre, hersendode systeem hebben blijkbaar behoefte aan gevoel en fantasie, om kortstondig hun ziel te verlichten.

Alleen verraadt de lichaamshouding van de bewakers een zekere ambivalentie. Ze lijken te zeer onderdrukt om daadwerkelijk in Weiwei’s worst — vrije meningsuiting en expressie — te happen. En zo is hij, aan het slot van de clip, alsnog het kind van de rekening. Het hoofd kaal, een vette laag lippenstift. Weiwei, geofferd als hoer. Voor de hele Chinese natie. "Oh dumbass, oh such dumbass / Stand on the frontline like a dumbass, in a country that puts out like a hooker."

Zo is Dumbass even helder en trefzeker als zijn eerdere werk. Weiwei illustreert dat de Chinezen ten diepste naar vrijheid verlangen, maar het nog niet durven opeisen. Tot ze dat wel gaan doen, is Weiwei de eenzame frontsoldaat, die uitsluiting en vernedering ten deel valt.

Niels Bakker