Webfilm: Dit is het land waar je woont
Het internet is een onzichtbaar panopticon. De online documentaireserie Do Not Track wijst kijkers daarop door ze te confronteren met informatie die achter de schermen al over hen verzameld is.
"Dit is het land waar je woont." Op mijn beeldscherm zie ik een schilderij van Rembrandt en een gifje van Hollanders in een parade. Linksonder het scherm wordt het weer in Utrecht getoond. De ‘gepersonaliseerde documentaireserie’ Do Not Track wijst je gelijk op de feiten: wie online is, deelt informatie en met maar een klein beetje moeite kan iedereen die informatie vinden. Door een gestructureerd betoog over de verborgen krachten van het internet te combineren met een confrontatie met je eigen persoonlijke gegevens, weet Do Not Track dit punt handig over te brengen. Het gaat over jou, maar tegelijkertijd ook over al die miljarden andere mensen die wereldwijd online zijn.
Nog te veel mensen gebruiken internet zonder enig idee te hebben van de manier waarop zij zelf ook gebruikt worden. In nieuwe media studies bestaat er dan ook een onderscheid tussen expliciete en impliciete participatie. Wie zijn mail checkt of een like uitdeelt op Facebook, participeert expliciet: de handeling is door de gebruiker bewust in gang gezet met een bepaald resultaat voor ogen. Bij impliciete participatie wordt het spannender en precies dat laat Do Not Track op overtuigende wijze zien. Door dezelfde tracking technologie toe te passen die achter ieders zoekopdrachten, mails, cookies en likes zitten, toont de serie wat er nog meer gebeurd als je online bent: jouw data wordt opgeslagen en verhandeld door gigantische bedrijven. Zo komen bijvoorbeeld die akelig specifieke advertenties op je beeldscherm terecht.
De boodschap van Do Not Track is ontzettend belangrijk, maar door de wijde doelgroep die het probeert aan te trekken gaat de serie in zijn eerste afleverignen soms wel erg kort door de bocht. Aan de hand van herkenbare plaatjes en aantrekkelijke animaties vertelt het zijn verhaal in het kort en met veel humor, maar details missen daardoor vaak. Ontzettend relevante data raast voorbij om de retoriek van de documentaire visueel bij te staan, niet om mensen daadwerkelijk te informeren. Af en toe neigt Do Not Track dan ook naar het format van de clickbait documentaire: urgent materiaal verpakt in een wel erg populistisch jasje.
Voor de nieuwsgierigen biedt Do Not Track gelukkig extra informatie, onder andere over cookie-instellingen en e-mailencryptie. Zo kunnen mensen, verontrust door de inhoud van deze serie, hun privacy tenminste iets beter beschermen. Het zijn kleine beetjes, maar ze kunnen helpen. In die zin is Do Not Track een ontzettend interessant initiatief. Het licht een tipje van de sluier op, waardoor iedereen ook eens terug kan staren naar de panoptische structuur die zich in enen en nullen schuilhoudt achter al onze computerschermen. Het is een akelig gezicht, maar we moeten het leren kennen. Het kent ons immers al door en door.
Hugo Emmerzael