Webfilm: A Brief History of John Baldessari

De meesters van de manipulatie maken een meesterlijke flitsdoc over de meester van de zelfspot. John Baldessari krijgt met zijn droge oneliners alle gelegenheid zijn zelfgecreeërde imago te bekrachtigen.

Ze kwamen al hevig onder vuur te liggen van de documentaire-politie met Catfish. Een film over een verzonnen Facebook-identiteit, die zelf van a tot z verzonnen zou zijn. Nu droppen Henry Joost en Ariel Schulman, die inmiddels ook Paranormal Activity 3 en 4 mochten bijschrijven, een uiterst vaardig gemonteerde YouTube-video waarin ze vliegensvlug door het leven van conceptueel kunstenaar John Baldessari fietsen. Het filmpje is zo onconventioneel, speels en ironisch, dat je het gerust een postmoderne portretdocumentaire mag noemen.

Zelfs de suggestie van een faker lijkt gerechtvaardigd — opnieuw. Ware het niet dat John Baldessari echt bestaat. Baldessari maakte faam als provocateur en paljas van de Amerikaanse kunstwereld. In 1970 cremeerde hij al zijn schilderijen, om de resten te bewaren in een boek. Drie jaar later verkondigde hij: "I will not make any more boring art." Nu is hij bang vooral te worden herinnerd als de man die gekleurde stippen over hoofden plakte.

A Brief History of John Baldessari onderstreept Baldessari’s vrolijke zelfspot met een vette glimlach. We zien hem op zijn werkkamer, tijdens een doodgewone dag. Grijze plukbaard, koffiemachine en omgeven door rommel. Wat komen we over hem te weten? Triviale feitjes, zoals zijn wifi-wachtwoord. Hier zit geen mythische kunstenaar, maar een doodgewoon mens, zo is de suggestie.

Ook de film blinkt uit in lichtzinnige pretentieloosheid, niet in de laatste plaats dankzij Tom Waits rasperige, nonchalante vertelstem. Het streven is geen diepgravende onderzoeksjournalistiek, of het blootleggen van het verhaal achter de kunstenaar. Joost en Schulman maken een denderende aaneenschakeling van bits and bytes, van gelikte snapshots en gevatte oneliners. Op maat gesneden voor de aandachtsspanne van de YouTube-generatie, alleen lijkt dat voor de filmmakers meer een bijkomend voordeel. Zij willen, net als in Catfish, de documentairewetten binnenstebuiten keren. En doen dat wederom door juist een proeve van grote bekwaamheid in het genre af te leveren.

Maar in de smooth springerige vorm en stortvloed aan hergebruikt materiaal — stills, foto’s, affiches, schilderijen — weerklinkt Baldessari zelf eigenlijk nog het meest. Hij pionierde als remix- en collagekunstenaar en als meester van de zelfrelativering. Imago, identiteit en film, in vorm én inhoud, vallen samen. Zo is dit dus toch een stevig stukje personal branding.

Niels Bakker