‘Tot in den treure rare dingen’

Op 16 maart start een nieuwe reeks Telefilms op Nederland 2. Hanro Smitsman bijt het spits af met bedrog en puberaal gedrag in 20 leugens, 4 ouders en een scharrelei. Smitsman: "De puber Dylan opent een nieuwe werkelijkheid. Tijdens zijn zoektocht naar zijn eigen identiteit stuit hij op leugens die heel lang de werkelijkheid zijn geweest."

Dit stel vaders (Marcel Musters en Mark Ram) en koppel moeders (Anneke Blok en Marieke Heebink) houdt nog het allermeest van zichzelf. Dat ze homoseksueel zijn, is van het minste belang. Ze zijn vooral volkomen egocentrisch. "Ze leven in hun eigen pannenkoekenwereld", zegt Smitsman.
Pardon? Pannenkoekenwereld? "Gevoelsmatig klopt die term. Iedereen leeft in zijn eigen wereld, met zijn eigen normen en waarden. Daardoor leeft iedereen langs elkaar heen en niet met elkaar. Ze denken alleen maar aan zichzelf."
Die pannenkoeken hebben een dubbele betekenis. Een pannenkoek is vluchtvoedsel — lekker even niet aan de lijn denken — maar deze mensen zijn zelf ook pannenkoeken — niet onaardig, maar wel een beetje lomp en onhandig in hun gedrag. Een van hen wordt gespeeld door Anneke Blok. Smitsman speelt in op haar repertoire als moeder, maar bij hem draagt ze een rode pruik. Ze maakt direct een val in slow motion (of "slomo" in Smitsmans woorden), waardoor ze rest van de film haar mond moet houden. "Het is een lastige rol," vertelt de regisseur, "omdat haar, doordat ze haar mond niet kan bewegen, als actrice heel veel wordt afgenomen."

Dramady
Smitsmans slomo’s staan ten dienste van de komedie. Het legt nadruk op vreemde momenten, zoals het roeren in een kopje koffie. "Mark Ram haalt daar tijdens zijn gesprek met de rector zijn inspiratie uit om de benadering van die rector over een andere boeg te gooien," vertelt de regisseur. "Maar in feite zet ik de komedie in om iets schrijnenders te vertellen. Dat noem ik dramady. Deze mensen hebben moeite zich tot elkaar te verhouden. Ze spelen alles vanzelfsprekend, maar er gebeuren tot in den treure rare dingen. Moet je je voorstellen dat je vader zegt: houd even voor je dat je mijn kind bent, want mijn man weet dat niet."
De focus van de film ligt op de volwassenen, maar zoon Dylan (Nils Verkooijen) is de spil. De regisseur bewees al eerder (denk aan Skin en Schemer) dat hij goed met jonge acteurs uit de voeten kan. "Het fijne aan jongeren is dat je verder met ze kunt gaan dan met volwassenen. Pubers zijn vaak avontuurlijker. Ik heb bijvoorbeeld een keer tegen een acteur gezegd dat hij beter kon vertrekken, toen het hem maar niet lukte om emotionele scènes te spelen. Hij moest bijna huilen. Hij hoefde natuurlijk niet weg, maar zo lukte het hem een extreme emotie te voelen en toen viel het kwartje. Jongeren accepteren dat, volwassenen houden niet van dat soort spelletjes."
De personages grenzen bij vlagen aan komische persiflages. Marieke Heebink legt melodramatisch huilend een been opzij bij haar yoga-oefeningen. "Dat schijnt echt zo te werken bij yoga," zegt de regisseur. "Van sommige oefeningen ben je binnen tien minuten aan het huilen." Maar het leukste moment is als de vaders angstig en betrapt zeggen: ‘Kut, de moeders.’ Smitsman: "Dat is een verwijzing naar Faust en iets herkenbaars. We zijn allemaal het bangst voor onze moeder."

Laura van Zuylen

20 leugens, 4 ouders en een scharrelei is op 16 maart om 20:20 te zien op Nederland 2.