Telefilm 2016: Max Porcelijn

‘Nu doet ze lief, net was ze nog kwaad’

De Filmkrant interviewt de regisseurs van de Telefilms. Deze week vertelt Max Porcelijn naar aanleiding van De grote Zwaen over de Mulisch-kringen, menselijkheid en Instagram. Porcelijn: "Ik wil altijd iets maken wat ik zelf mooi en interessant vind. De paradox is dat ik mijn eigen werk nooit kan beoordelen."

Regisseur Max Porcelijn schreef en regisseerde De grote Zwaen, een verhaal in de traditie van de Amerikaanse pulp- en misdaadschrijver Elmore Leonard. Veel van Leonards boeken vormden in Hollywood de basis voor morsige scenario’s, zoals Stick (Burt Reynolds, 1985), Jackie Brown (Quentin Tarantino, 1997) en Be Cool  (F. Gary Gray, 2005). In het Amsterdamse café De Jaren onthult Porcelijn de kracht van Leonard: "In Jackie Brown, waarin de middelbare stewardess Jackie haar salaris aanvult met geldsmokkel voor een wapenhandelaar, spreekt Jackie over ouder worden. Die scène maakt haar menselijk en kwetsbaar. In de momenten die niet puur functioneel zijn voor het verhaal, schijnt de persoonlijkheid van de maker door. Die sneuvelen in genrefilms vaak, maar ik vind ze belangrijk. Stick is slechts plot. Alle menselijkheid is eruit gehaald. Dan blijft een slechte film over."

In De grote Zwaen kan schrijver Gerard F. Zwaen (Peter van de Witte) de verleiding van het snelle geld niet weerstaan en krijgt het aan de stok met de Amsterdamse onderwereld. Vertel. "Gerard wordt geconfronteerd met zijn eigen opportunisme en tekortkomingen. Het is het type auteur dat in de Mulisch-kringen verkeert, meer dan in die van Kluun. Daarom speelt het in de jaren negentig. Of meer nog in een soort stoffige jaren zeventig ín de jaren negentig. Het zijn stereotiepe mannen in die Herenclub. Ze willen ertoe doen en zich tegenover elkaar bewijzen. Ik ontdekte dat die traditie kenmerkend is voor Nederland. Bij een nagesprek in Amerika kreeg ik uitgerekend daarover allerlei vragen. Zo’n kleine, elitaire schrijverskliek waarin men zichzelf en elkaar enorm belangrijk vindt, kennen ze helemaal niet."

Het klinkt als een maf Hollywood-verhaal in een Hollands jasje. "Films als deze worden in Nederland niet veel gemaakt. Het is een genrefilm, het is pulp en tegelijkertijd is hij persoonlijk. Ik houd van gelikte shots en grading in combinatie met een zekere knulligheid. Ik maak keuzes gevoelsmatig. Ik zit in elke zin, de vormgeving, of de personages naar links of naar rechts bewegen — ik zit in de film als geheel. Je kiest de vorm die bij je verhaal past, maar het is ook een uiting van hoe jij de wereld ziet."

Hoe zie jij de wereld? Hoe ziet dit café er door jouw ogen uit? "Ik heb een dochter van anderhalf en kijk nu meer als een kind naar mensen. En ik zie opeens het kind dat in hen verscholen zit. Ik ben gefascineerd door menselijke ongemakkelijkheden. Ze zijn aandoenlijk en grappig. Kijk eens naar dat stel dáár." Porcelijn knikt naar een grijzende, lange man van in de veertig, die verliefd naar zijn vriendin kijkt. Zij is jonger, heeft bruin haar en houdt een betoog. ‘Nu doet ze lief, zojuist was ze nog kwaad’. Er is veel te halen door mensen minutieus te observeren. Menselijkheid in cinema trekt me aan. Als de personages humaan zijn, kan ik ze van alles vergeven."

Hoe zien we dat terug in De grote Zwaen? "In het begin heb je een lange scène tussen Gerard en zijn uitgever. Plotmatig zegt hij weinig en hij klopt niet met de genreconventies, maar intussen zegt hij alles over Gerards karakter en zijn hypocriete wereldvisie. Koppigheid is een van de belangrijkste eigenschappen voor een filmmaker. Soms zijn je keuzes pragmatisch, maar je moet altijd je eigenheid behouden. Alfred Hitchcock werd omarmd als auteursregisseur, omdat hij zijn eigen stem behield in Hollywood en het auteurschap kon vertalen naar een breed publiek."

Ook in Plan C raakt de hoofdpersoon verwikkeld in een situatie die een maatje te groot voor hem is. Dat is eveneens een man. Als je een vrouw als hoofdpersoon zou nemen, wat zou je dan vertellen? "Moeilijk, schrijven is een grillig proces. Ik denk dat ik het beste aan een vrouwelijk perspectief kan relateren via de ogen van mijn dochter. Als ik stil sta bij haar toekomst… Jezus, zij zal zich staande moeten houden in die heftige sociale media-omgeving. Kijk eens naar wat er langskomt op Instagram. Daar kan ik haar niet voor behoeden. Vanuit haar blik wil ik misschien wel iets maken. Daar kan ik me een oprechte urge bij voorstellen."

Laura van Zuylen

De grote Zwaen wordt op zondag 15 mei om 20:25 uitgezonden op NPO3.