Telefilm 2014: Rolf van Eijk

‘Moeders zijn mythisch’

Een vriendschap tussen een jongen en zijn huishoudrobot in een parallel verleden. Regisseur Rolf van Eijk wijdt als derde in de Telefilmreeks uit over zijn sci-fi coming-of-age-film T.I.M. "Met herkenbare spullen maak ik een retrotoekomst. Het hoofd van de robot is het beeldscherm van de eerste thuiscomputer."

Het digitale tijdperk en onze afhankelijkheid van technologie is een feit. En dat is al twintig jaar zo, constateert regisseur Rolf van Eijk. Zijn T.I.M. is sciencefiction maar geen futuristisch verhaal. Van Eijk: "Dit is een toekomstverhaal, maar dan gedacht vanuit de jaren tachtig. Het is dus een alternatief verleden. In sci-fi kun je goed existentialistische vraagstukken aanpakken. Die zitten verstopt en versimpeld in T.I.M."

In korte films als Hemel boven Holland (2007) en Vast (2011) onderzocht Van Eijk de menselijke psyche en bleef dicht bij de werkelijkheid. Met dit speelfilmdebuut nodigt hij ons uit in zijn fantasie. "Tim Burton en Steven Spielberg hebben me geïnspireerd met hun magische werelden in Edward Scissorhands en E.T. In mijn eigen universum moest een vriendschap kunnen ontstaan tussen een mens en een robot."

Het hoofd van T.I.M. (kort voor The Incredible Machine) is een oud beeldscherm en heeft dus geen gezichtsuitdrukkingen. Het bakbeest (gespeeld door danser Abdelhadi Baaddi) moet via beweging en lichaamshouding sympathie oproepen. Van Eijk: "Ik had een butler in gedachten. Hij houdt zijn gezicht vaak een beetje tegen zijn borst gedrukt en gebruikt zijn polsen en handen subtiel en genuanceerd. Hij is onhandig en traag en daardoor aandoenlijk, want je moet van hem gaan houden. De hoofdpersoon Tibor [Dyon Wilkens — LvZ]  dwingt emoties af en projecteert ze. Bij mensen kan hij namelijk geen aansluiting vinden. Daar zit de treurigheid in, want T.I.M. is een machine."

Rolf van Eijk (rechts).

Van Eijk maakte vorige jaar nog een andere kinderfilm, Wachten op Marissa, waarin het verlies van moeders een belangrijk thema is. Dat speelt opnieuw op in T.I.M. Van Eijk: "De tragiek van Tibor is ook de mijne. Mijn vader overleed toen ik zeven jaar was en lange tijd kon ik dat geen plek geven. Deze jongen wil niet toegeven aan zaken die voorbij gaan en dat herken ik in mezelf. Ik bén dat ventje in een bootje op de oceaan, dat tegen beter weten in tegen de golven oproeit. We hebben voor de afwezigheid van de moeder gekozen, want moeders zijn mythisch. Ze zijn het grootste houvast dat je hebt. Niets is zo krachtig en fundamenteel als de moederliefde. Daar kun je als regisseur veel mee doen."

De flatgebouwen in de industriële stad waar Tibor woont zijn kleurloze blokkendozen. Vanbinnen zijn ze muf en donker. Des te groter is het verschil als hij de stad verlaat en de natuur intrekt. Van Eijk: "Die mistige woonkamerscènes zijn een hommage aan Blade Runner. Vervolgens zet ik de stad af tegen de natuur. Zodra Tibor de stadsmuur achter zich laat, raken de dingen die door mensen zijn gemaakt steeds meer in verval. Af en toe ligt er nog wel ergens een roestende buis, maar de vegetatie neemt het over. De beschaving brokkelt af en de omgeving wordt steeds minimalistischer. Die organische wereld is waarachtiger dan wat hij kent. "Zo komt Tibor dichter bij zijn gevoel en eigen menselijkheid."

Laura van Zuylen

T.I.M. wordt zondag 2 februari om 9:00 uitgezonden op ZAPP.