Teledocs Campus 2016: Wie wij zijn

Teledoc Campus, de reeks korte documentaires op NPO 3, is terug. De Filmkrant maakt van elke deelnemende regisseur een portret. Wie wij zijn van Eline Schellekens sluit de reeks af. De film is een bijzonder portret van de ambitieuze Mariwan en Bushra, twee vluchtelingen die net hun verblijfsvergunning binnen hebben. "We hebben de illusie dat zodra je dat papiertje hebt iemand bent en keuzes mag maken."

Wat is je doel geweest met deze film? "Ik wou graag onderzoeken hoe het leven na de verblijfsvergunning eruit ziet,  of dat echt zo’n happy end is als soms wordt gedacht wordt. Het verhaal daarna is eigenlijk untold. Ik vond het ook belangrijk om te laten zien dat vluchtelingen geen zielige, hulpbehoevende of arme mensen hoeven te zijn. Mariwan komt bijvoorbeeld uit een rijk gezin, maar moest vluchten voor IS. Hij is heel slim en wil heel veel. Hij komt hier niet om een uitkering te trekken of de vruchten te plukken van ons. Zowel hij als Bushra hadden veel liever nog bij hun familie gebleven en daar hun carrière ontwikkeld. Maar ze zijn hier noodgedwongen terecht gekomen. Dat betekent niet dat ze niets kunnen en willen."

Je filmt Mariwan en Bushra in hun dagelijks bestaan, maar kiest voor hele specifieke situaties, zoals Bushra die zwemles krijgt of Mariwan die een huis gaat bezichtigen. Waarom wou je deze gebeurtenissen laten zien? "Bushra’s zwemles had meerdere punten. Ik vond het metaforisch heel mooi: ze springt in het diepe en durft het aan. Het is ook een eerste stap richting de Nederlandse samenleving. Wij krijgen allemaal zwemles, zij kan als jongvolwassene nog niet zwemmen. Dat zij het durft te leren vind ik heel mooi. Bij Mariwan zocht ik ook een belangrijk sleutelmoment en dat was voor mij dat hij een huis krijgt van de Nederlandse overheid. Ik zocht naar die gedroomde stap van er mogen zij. In Mariwan’s geval viel het huis dan ook nog eens tegen, maar was hij verplicht om het te accepteren. Dat is zuur. We hebben de illusie dat zodra je dat papiertje hebt iemand bent en keuzes mag maken. Dat is dus niet zo, hij heeft alsnog niets te kiezen."

Je wisselt de beelden van Mariwan en Bushra af met 8 millimeter beelden. Wat is precies het idee daarachter? "Mariwan en Bushra zijn twee heel verschillende personen die ik niet helemaal met elkaar kon rijmen. Toen ben ik op zoek gegaan naar een vorm die hen bindt en ben op de 8 millimeter beelden gekomen. Het is enerzijds een verbinding tussen de personages, maar ook tussen hen en het publiek. Ik merk dat er heel veel angst is in de samenleving voor ‘de vreemdeling’ en ik denk dat film bij uitstek een medium is waarbij je kunt verbinden. Als je een film kijkt, verplaats je je in het hoofdpersonage. Ik dacht: als ik het publiek aan Mariwan en Bushra kan binden en laat zien dat ze mensen zijn, die bijvoorbeeld ook ooit hebben leren lopen en fietsen, dan neem ik hopelijk iets van die angst weg."

Hoe zijn deze beelden tot stand gekomen? "Het was zo dat Bushra gedichten schreef, waarvan er veel gingen over haar moeder. Die gedichten zijn voor mij voedingsbodem geweest om te bedenken hen brieven te laten richten aan hun vader en moeder te richten. Ik heb eerst de beelden geschoten. Het moest een kwaliteit hebben dat het werd geassocieerd met een herinnering. Vandaar de 8 millimeter, wat je toch associeert met familie en nostalgie. Ik wilde dicht op de huid filmen, het laten voelen alsof je in hun hoofd zat, richten op essentiële herinneringen uit hun jeugd. Zodat een kijker ook herinneringen oproept en het herkent: een aanraking van je moeder, je vader die je op een fietsje vooruit duwt. Daarna heb ik Mariwan en Bushra de brieven laten voorlezen. Delen van die geluidsfragmenten heb ik onder de herinneringsbeelden gemonteerd."

Je hebt tot nu toe alleen films gemaakt over vluchtelingen. Blijf je dit doen of ga je ook andere onderwerpen aansnijden in de nabije toekomst? "Voor mij moet een film altijd urgentie hebben. Ik moet films maken over dingen waar ik me over opwind. Ik maak me bijvoorbeeld druk over onze voedselindustrie en de manier waarop we met dieren en natuur omgaan. Mijn plan is  hierover een film te maken. Ik wil graag iets maken over de woordeloze relatie tussen kind en dier, om het belang van contact met de natuur te benadrukken. Ik heb wel zin om me in een andere wereld te begeven, maar misschien dat ik wel weer terug kom bij vluchtelingen. Hun verhalen zijn belangrijk om te vertellen."

Susan Warmenhoven

Wie wij zijn wordt uitgezonden op zondag 6 maart om 23:50 uur op NPO3.