Teledoc Campus 2016: U hebt een probleem

Teledoc Campus, de reeks korte documentaires van jonge makers op NPO3, is terug. De Filmkrant maakt van elke deelnemende regisseur een portret. De tweede in deze reeks is de Turkse Esra Piké. Met U Hebt een Probleem geeft ze een inkijk bij het Team Bemoeizorg in Groningen: een team dat mensen begeleidt die wel hulp nodig hebben, maar die deze zelf niet zoeken. "Er moet altijd een vorm van overlast zijn voordat deze mensen zichtbaar worden."

Wat trok je aan in Bemoeizorg dat je daar een documentaire over wilde maken? "Dat kwam door het woord zelf. Ik kom niet uit Nederland [Esra Piké is op haar achttiende vanuit Istanbul naar Nederland gekomen om te studeren aan De Akademie voor Kunst en Vormgeving St.Joost — AZ] dus soms denk ik heel diep na over wat een woord betekent. Toen ik ‘bemoeizorg’ zag staan, dacht ik: wat een negatief woord. Waarom zou een organisatie zich zo willen noemen? Dat is eigenlijk waar het mee begon."
"Toen ik me er in verdiepte, kwam ik er achter wat Bemoeizorg doet. Het houdt zich bezig met mensen die zelf niet vinden dat ze hulp nodig hebben, terwijl hulp wel nodig is. Ze komen pas aan het licht nadat buren of politie contact opnemen met zorgmedewerkers. Dat kan zijn vanwege stank- of geluidsklachten. Er moet eigenlijk altijd een vorm van overlast zijn voordat deze mensen zichtbaar worden. En op dat moment stapt Bemoeizorg in. Daar was ik benieuwd naar, want hoe verleen je hulp aan iemand die er niet vrijwillig om vraagt? Kan je iemand veranderen als die er zelf geen zin in heeft?"
"Het interesseerde me natuurlijk ook omdat het een heel andere manier van aanpakken is dan in Turkije. Als je daar geen hulp accepteert of zoekt, wordt je in de gaten gehouden door familie en buren. Hier is de maatschappij veel systematischer. Mensen wachten af tot het systeem in actie komt. Als er bijvoorbeeld een klacht is over de buurman, dan kloppen ze niet bij hem aan maar bellen ze de woningbouw."

Bij filmen in de zorg komen veel gevoeligheden kijken. Was het moeilijk om medewerking te krijgen? "Je kan niet zomaar die wereld in komen en zeggen ‘ik wil hier een documentaire maken.’ Logisch ook. Ik heb meegelopen bij vier verschillende teams, besprekingen bijgewoond, mijn intenties overlegd etc. In één stad kwam de wethouder er opeens bij kijken. Als de documentaire in zijn gemeente werd gemaakt, wou hij inspraak hebben over de eindversie. Toen viel die stad al voor ons af. In een andere stad bleken heel veel multiculturele patiënten te zitten. Dat zou weer te veel hebben afgeleid en overkomen als kritiek op de multiculturele samenleving. Daar gaat mijn film niet over. Zo bleef Groningen uiteindelijk over. Het team daar was vanaf het begin af aan al heel open en eerlijk. Daar filmen dwong me om bezig te zijn met die cultuur, die achtergrond en dat accent."

Je hebt in je documentaire bewust gekozen om alleen te registeren. Waarom was dat strikt observerende zo belangrijk voor je? "Ik wil mensen geen oordeel opleggen over of dit goed of slecht is, daar is de situatie ook niet naar. Ik wil gewoon het hele vak laten zien, een portret tonen. De werkvergaderingen zitten er daarom ook in. Natuurlijk is het een enorm contrast van het tuinhuisje waarin je een cliënt bezoekt naar dat kantoor waar je intypt wat je hebt meegemaakt. Maar dat contrast is júíst interessant."

Thematisch heeft je film verwantschap met je afstudeerfilm Eigen Baas (2012), een portret van je vader die bankroet raakte door de financiële crisis. Wat is je fascinatie met mensen die buiten de maatschappij dreigen te raken? "Iemand heeft me ooit bij een vertoning gezegd dat ik een regisseur van het ongemak ben. Dat vond ik best een goede omschrijving. Dat is ook wat ik het liefst doe in film: de kijker niet per se een plezierige tijd geven, maar ook ongemakkelijkheid laten voelen. Het leven zit immers vol ongemakkelijke momenten, die zijn net zo dierbaar als de momenten dat we lachen. Daar mag je best toeschouwer van zijn."

Alexander Zwart

U Hebt een Probleem wordt uitgezonden op zondag 17 januari om 23:40 uur op NPO3.