Teledoc Campus 2016: Koffie & Cake

Teledoc Campus, de reeks korte documentaires van jonge makers op NPO3, is terug. De Filmkrant maakt van elke deelnemende regisseur een portret. In Koffie & Cake volgt Janetta Ubbels de jonge uitvaartondernemer Christel. "Dialoog mag niet het verhaal vertellen, dat moeten de beelden doen. Dat mensen niet praten over dingen, maar dat je ziet, dichtbij komt, dat je gevoelens voelt."

Door Sacha Gertsik

Hoe is deze film ontstaan? "Toen ik dit idee voor Koffie & Cake bedacht had ik een hoofdpersoon: Avalon. Ik vond haar een heel cool wijf, ze zag er zo stoer uit. Het contrast in haar leven was heel groot: overdag stond ze overledenen te wassen en ’s avonds stond ze in de club te springen. Ik moet er niet aan denken, elke dag op zo’n manier bezig zijn met de dood. Ik wilde weten: leef je harder, als je zo dicht bij de dood staat? Maar van haar baas mochten we helemaal niets filmen — geen overledenen, geen begrafenissen. Alleen op kantoor. En haar baas zat er dan de hele tijd bij en gaf commentaar. Hij was heel bang voor slechte publiciteit. Dus dat ging niet werken. Via een opleiding voor uitvaartondernemers kwam ik uiteindelijk bij Christel terecht. Zij is zelfstandig ondernemer, dus zij had geen baas boven zich waaraan ze zich moest verantwoorden. En zij zag dit wel zitten. Vanaf het moment dat ik haar ontmoette heeft ze aan iedereen die bij haar binnenkwam gevraagd of ze een cameraploeg mee mocht nemen. Heel stoer. Daardoor kon ik waarmaken wat ik wilde: een begrafenisproces van begin tot eind volgen."

Waarom wilde je dat? "Ik wilde dat Christel niet alleen zou praten over haar werk, maar dat je haar aan het werk zou zien. Dat je ziet dat ze een familie helpt, hoe dat gaat en wat haar rol daarin is. Ik kon wel twintig mensen gaan interviewen over de uitvaarbranche  en er dan wat mooie shots doorheen monteren, maar dat wilde ik echt niet. Door middel van gebeurtenissen die echt hebben plaatsgevonden een verhaal vertellen — dat is voor mij filmmaken. Interviewen is niet zo moeilijk. Observeren, kijken wat er gebeurt, goed contact hebben met de personages, anticiperen op wat je nog nodig hebt om het verhaal te vertellen. Bijna op dezelfde manier waarop je een fictiefilm zou maken. Als ik in de kroeg tien mensen interview over waarom dit hun favoriete café is en ik daar maar wat mooie shots bij — dat vind ik geen goeie documentaire."

Wat is voor jou een goeie documentaire dan? "Een goeie documentaire is als er in beeld een ontwikkeling plaatsvindt. Handelingen in beeld, die een verhaal vertellen. Het hoeft geen fly on the wall-stijl te zijn, je kunt wel met mensen praten. Maar die dialoog mag niet het verhaal vertellen, dat moeten de beelden doen. Dat mensen niet praten over dingen, maar dat je ziet, dichtbij komt, dat je gevoelens voelt. Show, don’t tell."

Maar in jouw film zit nu wel een voice over. "Ja, uiteindelijk moest dat wel om toch wat meer over Christel te weten te komen. Want ik kon het moeilijk aan haar vragen terwijl ze een kist optilt. Maar ik wilde perse geen talking head in de film, dus heb ik het op deze manier opgelost. Het liefst wil ik een film maken zonder voice over. Maar het is ook een leerschool, zo’n documentaire. Ik ben nu weer een stapje dichterbij weten wat bij me past en hoe ik een verhaal wil vertellen. Ik sta sterker in mijn schoenen, weet beter wat ik wel en niet leuk vindt."

En wat vind je niet leuk? "Ik ben geen zweverige kunstenaar die denkt ‘oeh ik ga lekker in de WW, want dan kan ik lekker de hele dag uit het raam staren om mijn volgende onderwerp te bedenken’. Nee, ik wil gewoon werken. Daar ben ik heel eerlijk in. Daarom ben ik hier best wel nuchter over. Het is een film, het is mooi, maar dat is het. Ik vind mensen soms best wel overtrokken over documentaire praten. Ik hou gewoon niet van dat gelul. ‘Oh denk nog maar even na’ en dan nog eens vijf jaar uit het raam staren. Ik ben gewoon no bullshit. Natuurlijk moet er een diepere laag in een film zitten, maar ik ga niet zeggen dat het een documentaire is over een multicultureel probleem ofzo. Je kunt er zoveel dingen bij halen, waarvan ik denk ‘ja daahaag’."