Teledoc Campus 2016: Deze zomer is van mij

Teledoc Campus, de reeks korte documentaires van jonge makers op NPO3, is inmiddels in volle gang. De Filmkrant maakt van elke deelnemende regisseur een portret. De vierde in deze reeks is Marinka de Jongh, die voor haar ontwapende Deze zomer is van mij een groep jongeren met een licht verstandelijke handicap volgde tijdens een begeleide zomervakantie naar het Spaanse vakantieplaatsje Blanes. "Herinner je je eerste vakantie zonder ouders nog? Hoe de wereld aan je voeten lag? Hoe zou dat voor iemand met een beperking zijn?"

De hoofdpersonen van je documentaire zijn jongeren met een lichte verstandelijk handicap. Waarom deze groep? "Ik voel mij erg betrokken bij deze groep. Mijn ouders hebben een Thomashuis en daar woonde ik vroeger met acht verstandelijk gehandicapte mensen samen. Ik heb de thema’s die in mijn film naar voren komen toen van dichtbij meegemaakt. Deze jongeren vind ik bijzonder omdat dit jongens en meisjes zijn bij wie hun beperking niet direct zichtbaar is. Een groep dus, die door de buitenwereld constant overschat wordt. Op die manier lopen ze vaak tegen te hoge verwachtingen aan en moeten ze mensen voor hun gevoel teleurstellen. Het leek me interessant om juist deze groep tijdens een vakantie te volgen. Herinner je je eerst vakantie zonder ouders nog? Hoe de wereld aan je voeten lag? Hoe zou dat voor iemand met een beperking zijn? Zij weten dat er grenzen zijn aan wat ze kunnen en mogen. Maar hoe zit het met hun verlangens? Zouden ze dat gevoel kennen?"

Om dat te onderzoeken ben je heel observerend te werk gegaan. Je camera volgt en registreert, nergens grijp je in. "Dat was een bewuste keuze. Jaarlijks worden er vanuit deze reisorganisatie zo’n vijf begeleide jongerenvakanties naar onder andere Ibiza en Blanes georganiseerd. Het idee was om met een van die groepen mee te gaan en dan gewoon te volgen wat er gebeurde. Hoe zouden ze het ervaren? Waar liepen ze tegenaan? Zo’n feestvakantie is natuurlijk heel spannend, het is iets voor ‘gewone mensen’. De vrijheid van zo’n vakantie is meestal nieuw voor licht verstandelijk gehandicapten. En ook dat ze met gelijken in de weer zijn. Dat is fijn, want door hun lichte beperking vallen ze normaal gesproken vaak buiten de boot: thuis is er extra begeleiding nodig, maar op school of dagbesteding worden ze juist weer omringd door zwaardere gevallen. De film gaat dan ook over het opzoeken van je grenzen. Ik wilde me daarin niet te veel opdringen, ik wilde zo dicht mogelijk bij hun belevingswereld komen."

Kwam je daardoor obstakels tegen tijdens de opnames? "Volgens afspraak zou ik alleen in en rond het hotel gaan filmen. Nou, we waren nog niet in Blanes of de groep had al een uitstapje naar Barcelona, of dan gingen ze weer met de bus op excursie. We waren ze dus constant kwijt, haha. Daarbij was het soms lastig om het overzicht te houden. Er speelde natuurlijk veel in die groep: eerste verliefdheden, omgaan met onbekende emoties, wel of geen alcohol drinken. Ik had ook nog eens op drie hoofdpersonen ingezet. Je kunt je voorstellen dat het soms een hectische boel werd. In de loop van de vakantie had een deel van de groep het ook wel gehad met onze camera. Toen heb ik een stap terug gedaan en juist buiten de opnames veel met de groep opgetrokken. Dat is de film ten goede gekomen, volgens mij. Ik kon ze natuurlijk niet aan het werk zetten voor onze film, het bleef tenslotte hun vakantie."

Er is een scène waarin een van de jongens voor het eerst in zijn leven dronken wordt. Een grappige en ontroerende scène, maar misschien ook op de grens van effectbejag. Hoe zorg je dat je daar niet overheen gaat, dat je iemand in zijn waarde laat? "Als documentairemaker ben je natuurlijk op zoek naar scènes die op een grens liggen. Hoe ver kan je gaan, waar gebeuren de interessante dingen, waar schuurt het? Maar het zegt ook wel iets over ons als kijkers dat we dingen te ver vinden gaan. Misschien lezen we er wel te veel in. Jongeren met een verstandelijke handicap zijn geen doetjes, hoor. Ze hebben ook verlangens, wensen en zijn nieuwsgierig naar het leven. Die jongen wilde gewoon weten hoe het was om dronken te worden. Nou, dat is zijn goed recht!"

Guus Schulting

Deze zomer is van mij wordt uitgezonden op zondag 31 januari om 23:40 uur op NPO3.