Teledoc Campus 2015: Jef Monté over Vallend

Jef Monté (34) was negentwintig jaar oud toen epilepsie bij hem gediagnostiseerd werd. In het kader van Teledoc Campus maakte hij daarom Vallend, een documentaire over de vallende ziekte. Voor zijn film vond hij een personage in Joyce. Zij kreeg de ziekte al op haar twaalfde. Monté: "deze film verbeeldt iets wat ik als nieuwe patiënt voelde."

Vallend opent letterlijk met de onderzoeksvraag: "Hoe is het om met epilepsie te leven?" Het is een vraag met een dubbele werking. Voor het publiek is Vallend een intieme en inzichtelijke documentaire over epilepsie. Tegelijkertijd werkt deze documentaire voor de maker als een broodnodige uitlaatklep. Regisseur Jef Monté: "Dit onderwerp kwam plots in mijn leven naar voren. Ik merkte dat epilepsie nog heel weinig bekend is bij mensen die er niets mee te maken hebben. Je ziet ook niet aan mij dat ik het heb. Ik merk er niets van als ik geen aanval heb, maar als ik er net een heb gehad, dan ben ik echt van slag en dan zit ik er mee."

Bij Monté werd epilepsie pas toen hij 29 was gediagnostiseerd. Het kwam als een schok: "In eerste instantie had ik het idee ‘hier moet ik zo snel mogelijk van af.’ Maar daar heb je niet zo veel over te zeggen bij een ziekte als dit. Na een oproep van Teledoc Campus besloot ik er iets over te schrijven. Het zat echt in me dwars en het moest er uit. In een halve middag had ik de kern van de film op papier staan."

In zijn film volgt Monté Joyce. Zij werd al op haar twaalfde gediagnostiseerd. Daardoor heeft de ziekte een significante impact op haar leven gehad. Voor grote periodes verblijft zij in klinieken, waar neurologen haar hersenactiviteiten meten. Zaken als school, rijlessen en uit huis gaan worden daardoor op een lager pitje gezet. Monté: "Die worsteling wilde ik laten zien. Met 29 jaar had ik mijn studie in ieder geval kunnen afmaken en een bedrijf kunnen beginnen. Alles was bij mij op de rails. Ik denk dat Joyce een heel ander leven had gehad als ze geen epilepsie zou hebben. Dit is een ziekte waardoor je geen auto mag rijden, niet alleen mag zwemmen. Je hebt mensen nodig die voor je zorgen. Maar iedereen wil op zichzelf kunnen staan en iedereen wil onafhankelijk zijn. Dat leek me heel universeel."

"Mensen vragen wel eens: waarom heb je die film niet over jezelf gemaakt? Dat komt omdat er aan mij niets te zien is. Mijn aanvallen zijn niet geregistreerd. Dat is ook bijna niet te doen. Neurologen vragen er wel altijd om. Je moet proberen zoveel mogelijk op film vast te leggen, want dan kunnen ze aan de hand van die beelden misschien bepalen in welk deel van de hersenen de ziekte zich aandoet. Omdat Joyce veel meer van die aanvallen heeft gehad, waren die beelden bij haar voor handen en die mochten we dus ook gebruiken in de film."

Het zijn heftige beelden. De meeste mensen denken bij epilepsie aan schokkerige lichamen op de grond, misschien zelf een beetje schuim rondom de mond voor het dramatische effect. Maar Vallend laat de ziekte zien zoals hij is. De beelden zijn heftig, maar ook intiem. Daardoor zijn ze veel indringender. Monté kon zich er in herkennen: "Als patiënt wist ik precies waar ze was. Ik moest huilen toen ik ze voor het eerst zag."

De beelden waarin Joyce een aanval krijgt wisselt Monté af met subjectievere shots van duinen in een storm. Daarmee probeert hij wat er in hem en Joyce gebeurt bij een aanval naar buiten te brengen voor de kijker. "Epilepsie wordt wel eens omschreven als een ‘storm in je hoofd’. Dat vond ik een passende uitdrukking. Het is bijna niet uit te leggen wat je dan meemaakt. Dus ik moest het visualiseren. En de duinen leenden zich heel goed omdat ze structuren en hersenpatronen zouden kunnen weergeven. Epilepsie is ook iets wat de natuur doet. Het is een weeffout in de hersenen of een overbelasting van je hersenactiviteit."

Tijdens het maakproces van Vallend kreeg Monté zelf een aanval, maar sinds hij met deze film begon is zijn houding ten opzichte van de ziekte veranderd naar het optimistische: "Ik heb wat rust kunnen nemen. Ik heb voor thuis een knopje om mijn nek hangen. Als ik daar op druk dan belt een speciaal kastje mijn vriendin op. Ik drink verder geen alcohol meer, ik probeer zo veel mogelijk te slapen en ik heb mezelf aangeleerd om me zo min mogelijk te stressen voor opdrachten. Dat zijn namelijk de drie grootste triggers voor een aanval. Meer kan ik ook niet doen. Je hebt gewoon die ziekte en verder heb je er niets over te zeggen. Ik heb dat nu geaccepteerd, dus voor mij is de film in die zin wel een gepasseerd station. De film verbeeldt iets wat ik als nieuwe patiënt voelde, maar waar ik gelukkig wel overheen ben gegroeid. Wat dat betreft is het goed dat Vallend klaar is. Nu het een afgesloten hoofdstuk is, kan ik weer andere dingen gaan maken."

Hugo Emmerzael

Vallend wordt uitgezonden op zondag 17 mei om 22:50 op NPO3.