Ruzie over niet/wel geschikt voor kinderen

Terug van weg geweest: het tumult over leeftijdsgrenzen van bioscoopfilms. Regisseur Dave Schram van de jeugdfilm De groeten van Mike! begint een rechtszaak omdat hij het niet eens met de leeftijdsgrens van zes jaar voor de film.

Keren oude tijden terug? Het lijkt erop bij het plotseling losbarstende rumoer over de leeftijdsgrenzen van films. De kritiek van Dave Schram op de leeftijd van zes jaar voor De groeten van Mike! lijkt een sneeuwbaleffect te hebben. Meer makers en distributeurs blijken zich te ergeren aan de leeftijdsgrenzen van hun films. Soms betreft het nieuwe leeftijden voor oude films. Dick Maas is not amused dat je voor Flodder twaalf jaar moet zijn, terwijl in 1986 iedereen de film mocht zien. De distributeur van Ushi Must Marry is weer laaiend over de boete die hij kreeg, omdat hij de leeftijdsgrens van zes jaar hanteert voor de film, wat Kijkwijzer te laag vindt.

Kijkwijzer? Dat is de opvolger van de in 2001 opgeheven filmkeuring. Voor wie het vergeten is: vanaf 1928 tot 1977 werd alles wat in de bioscoop te zien was vooraf gekeurd door de filmkeuring. Jaarlijks verbood deze tussen de vijf en tien films, meestal met als argument dat ze aanzetten tot onzedelijk gedrag. In de jaren dertig waren een paar blote benen al voldoende aanleiding voor een verbod.

In de jaren zestig brandde de strijd om de filmkeuring pas goed los. De bioscoopbezoeker was de bevoogding zat. De doodsteek gaven Wim Verstappen en Pim de la Parra in 1971 met de erotische film Blue movie. De film over een geile dekhengst in de Bijlmer gaf een nieuwe betekenis aan de vraag "Buurvrouw, heeft u een kopje suiker voor me te leen?" De film werd verboden, maar na een briljante verdediging door Verstappen na herkeuring alsnog toegelaten. Zes jaar later werd de filmkeuring voor volwassenen opgeheven. Voor kinderen bleef hij bestaan tot 2001.

Vanaf dat jaar kennen we Kijkwijzer, een systeem van zelfregulering dat is ondergebracht bij het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Middelen (NICAM). Distributeurs vullen voor iedere film een formulier met ja/nee vragen in over de mate van geweld, seks, drugs, angst en ruig taalgebruik. Uit de antwoorden rolt een leeftijd. Simpel. Bioscoopbezoekers die het niet eens zijn met een bepaalde leeftijd kunnen klagen bij de klachtencommissie van Kijkwijzer.

Dat gebeurde onder meer bij De groeten van Mike!. Een robbertje vechten op een ziekenhuisgang en een scène met een ongeluk werden door een grootmoeder ervaren als te gewelddadig en beangstigend — haar kleinkind hield er nachtmerries aan over. De klacht werd gegrond verklaard, waarna de film van alle leeftijden naar zes jaar ging. Sindsdien zijn de poppen aan het dansen.

Regisseur Schram voelt zich ‘behoorlijk gekwetst’ door het NICAM-advies. Volgens hem is het NICAM roomser van de paus. ‘Films worden nu strenger en ouder gekeurd door de regels van het NICAM dan onder de oude filmkeuring’, vindt hij. Als bewijs overlegt hij een lijstje. The History of the World (1981), Naked Gun (1988), Naked gun 2½ (1991), Naked Gun 33 1/3 (1994) en Grease (1978) kregen in eerste instantie het etiket AL (alle leeftijden) opgeplakt, maar zijn geherwaardeerd als zes jaar en ouder. Flodder (1986), Men with Brooms (2002), Not Another Teen Movie (2001), The Sweetest Thing (2002) en Beverly Hills Cop (1984) gingen zelfs van AL naar twaalf jaar en ouder.

‘Het NICAM is er vooral om te bestraffen en te betuttelen’, aldus Schram, die erop wijst dat ‘boeken, kranten, toneelstukken en musicals ook geen ondergrens aangeven met logo’s’. Het NICAM-oordeel schaadt hem zakelijk, stelt hij. ‘Het is niet te meten, dat maakt het moeilijk. Maar als je met de kerst met je dochter van 12 en zoon van 5 naar de film wilt en je kunt kiezen uit K3 en De groeten van Mike!, maar zoontje mag er niet in omdat de film nu 6+ is dan gaan die vier kaartjes sowieso naar K3. Omdat er juist bij de kerstdagen voor ons 120 duizend euro per dag wordt omgezet, praat je over heel veel geld. We hebben nu 250.000 bezoekers gehaald met De groeten van Mike!, maar dat hadden er zomaar 280.000 kunnen zijn. Voor de overige inkomsten uit DVD, Blu-ray en VOD scheelt het ook dat we een plankje hoger liggen bij Intertoys en Bart Smit. En van internationale sales agents weet ik dat alleen films die rond primetime worden uitgezonden, geld opbrengen. Van RTL krijg ik bij de financiering 150.000 euro minder als een film niet is uit te zenden voor tien uur ’s avonds.’

De felheid van Schrams reactie is wellicht verder aangewakkerd door de boete die het NICAM hem heeft opgelegd. Hij is namelijk twee keer eerder door het NICAM op de vingers getikt voor een foutieve leeftijdsindicatie: ook Kickass en Immortals moesten na een klachtenprocedure van andere logo’s worden voorzien. Die recidive kost Schram — of beter gezegd: A-Film dat de distributie van De groeten van Mike! verzorgt — nu tweeduizend euro. De regisseur heeft in diverse media aangekondigd een rechtszaak aan te spannen. ‘Omdat ikzelf ook als producent last heb van de zware beoordeling van het NICAM, onderzoek ik samen met mijn advocaat of, hoe en wanneer ik hier stappen voor ga ondernemen.’

Bij het NICAM hebben ze nog geen brief van advocaten of rechtbank ontvangen, laat woordvoerder Paul Verstraeten weten. Maar hij wil niet inhoudelijk ingaan op ‘de zaak Schram’, hij houdt het bij de feiten. ‘De Kijkwijzer komt voort uit de brancheorganisatie zelf. Die heeft ook zelf de klachtenprocedure opgetuigd en een commissie ingesteld waar in beroep kan worden gegaan. Schram heeft beide procedures doorlopen.’

De suggestie van Wilco Wolfers, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Filmdistributeurs, om een ‘klachtendrempel’ in te stellen, ontlokt een zucht. Verstraeten: ‘Het is een discussie die al jaren speelt en die heel lastig is. Waar trekt je de grens: bij vijf klachten, bij tien, bij twintig? Natuurlijk, zo’n klachtenprocedure is een belasting voor de distributeur. Een klacht moet ook redelijk zijn, moet ergens op slaan anders wordt hij niet eens behandeld. Vorig jaar kwamen er ongeveer tweehonderd klachten binnen. Daarvan zijn er 24 in behandeling genomen; zes gingen over bioscoopfilms. Dat zijn zulke kleine aantallen, waar hebben we het eigenlijk over?’

Jos van der Burg | Edo Dijksterhuis