Oudste bioscoop van Nederland sluit eind maart

Na 105 jaar valt eind maart het doek voor bioscoop Camera in Utrecht. Exploitant Wolff verkocht vorig jaar haar theaters aan Kinepolis, die het historische pand niet overneemt. Een fototentoonstelling memoreert de filmgeschiedenis die aan de Oude Gracht geschreven werd. Met onder andere Huub Bals en zijn Internationale Filmweek en Cinemanifestatie, voorlopers van het IFFR.

Camera is de oudste nog operationele bioscoop van Nederland. De geschiedenis van Camera gaat terug tot 1909, toen er nog Flora Bioscoop Theater op de gevel stond. Hier werd in 1929 voor de allereerste keer gebruik gemaakt van de loetafoon, een door Philips ontworpen geluidssysteem dat werkte op grammofoonplaten. Bioscoopgangers konden zo voor het eerst korte films zien én horen. Voor de lange hoofdfilm werd nog steeds een orkest ingeschakeld. Vanaf 1930 werden er speciaal voor Utrecht gemaakte Polygoon-journaals vertoond.

De huidige naam dateert uit 1950. Eigenaar A.F. Wolff, die toentertijd drie van de zeven filmtheaters in Utrecht exploiteerde, had het pand grondig verbouwd en deed hetzelfde met zijn bedrijfsvoering. Het veilig programmeren van publiekstrekkers voldeed niet meer, na jaren van stijgende inkomsten draaide de branche verlies. Dus koos de visionaire Wolff voor een niche-aanpak. Hij ging zich in Camera voortaan toeleggen op het vertonen van ‘films van enige betekenis’, oftewel avant-garde films. Deze strategie bleek niet goed vol te houden en al snel verwaterde de programmering. Maar in 1956 opende Wolff het aanpalende, kleinere Studio, vernoemd naar de Parijse Cinema Studio 28 waar sinds 1928 kunstfilms werden vertoond, en bracht daar zijn kunstzinnige aanbod onder. Camera ging zich vanaf dat moment richten op ‘de betere publieksfilm’. In 2011 werd de bioscoop omgedoopt tot Wolff Camera.

In 1959, nadat hij zijn dienstplicht had vervuld, klopte Huub Bals aan bij Camera/Studio. De volksjongen uit Wijk C en latere oprichter van het International Film Festival Rotterdam zocht een baan en werd meteen ingehuurd als assistent-manager. Wolff herkende Bals’ organisatietalent en vrije geest en gaf hem ruim baan om allerlei evenementen te organiseren zoals een Bergman-week of een Charlie Chaplin-festival. In 1963 zette hij de eerste Internationale Filmweek op, die gezien kan worden als een voorloper van het IFFR. Ook Cinemanifestatie, tweejaarlijks georganiseerd sinds 1966 maar na drie edities gestaakt vanwege een tekort aan subsidie, kan als zodanig beschouwd worden.

De afgelopen jaren trok Camera/Studio zo’n 85.000 bezoekers per jaar. Tot en met 15 maart draait het reguliere programma nog. Op 16 maart wordt de laatste film vertoond, waarschijnlijk een voorpremière van Suite Française. Tot het einde van de maand wordt de roemruchte geschiedenis herdacht middels een bescheiden fototentoonstelling. De ongeveer 150 foto’s tonen hoe interieur en exterieur van de bioscoop over de jaren veranderden, beroemde gasten zoals Audrey Hepburn en Mel Ferrer, en de Cinecave, de kelder van de bioscoop waar tijdens de Cinemanifestatie tot diep in de nacht verhitte discussies plaatsvonden. De tentoonstelling is gratis te bezoeken.

Wat er met het pand aan de Oude Gracht gaat gebeuren is nog niet duidelijk. Naar verluidt komt er een kledingzaak in.

Edo Dijksterhuis