Ontmanteling kluis Cineco: ramp of schoonmaak?

In oktober 2012 ging filmlaboratorium Cineco failliet. Twee maanden later vond de doorstart plaats. Maar zonder overname van de kluis met ruw filmmateriaal. De curator heeft nu een datum vastgesteld waarop producenten en regisseurs hun eigendom mogen ophalen. Daarna wordt het materiaal vernietigd. Een ramp volgens hen die vrezen dat filmerfgoed verloren gaat, niet meer dan een opschoonactie volgens anderen.

De afgelopen acht maanden heeft curator Fort Advocaten geprobeerd de eigenaren van het materiaal in de kluis te achterhalen. Zij zijn deze week op de hoogte gesteld van de zogeheten ‘uitleverdag’ op 24 september. Filmmakers en producenten moeten voor 1 september laten weten of ze op die dinsdagmiddag tussen 1 en 4 bij de achterkant van het gebouw in Duivendrecht zullen zijn. Zo niet dan volgt vernietiging van het materiaal.

Zo staat het in berichten die door onder andere het Dutch Directors Guild en het Filmfonds op internet zijn geplaatst. Navraag bij Fort Advocaten leert dat het allemaal iets genuanceerder ligt. ‘Natuurlijk, ik dring erop aan dat iedereen op die dag zijn eigendom komt ophalen, dat is het meest efficiënt’, stelt Terry Steffens van Fort Advocaten. ‘Maar wellicht dat we hierna nog een afhaaldag organiseren, afhankelijk hoe het gaat op 24 september. Als eigenaren niet komen opdagen, dan zullen we niet meteen alles in de kliko gooien. Het ligt voor de hand dat we in gesprek gaan met EYE voor overname van het restant.’

Om hoeveel materiaal het precies gaat, kan de curator niet zeggen. ‘Ettelijke honderden blikken’, schat Steffens. ‘Misschien wel tweeduizend.’ De oproep tot het claimen van materiaal levert al veel reacties op. Steffens telt in de vluggigheid ‘een mailbox vol’ toezeggingen om op 24 september te komen. 

Er zijn partijen die vinden dat de ontmanteling van de kluis te haastig verloopt. Zoals Casper Verbrugge, algemeen secretaris van de Dutch Directors Guild, die zegt dat hij ‘bang is dat er veel verloren gaat’. ‘Het is lastig om te weten wat er precies allemaal in de kluis ligt. Nogal wat bedrijven zijn geliquideerd of gefuseerd of doorgegaan onder een andere naam – die zijn niet zomaar terug te vinden. Wij vermoeden dat Cineco een administratie heeft bijgehouden. Het zou fijn zijn als die openbaar zou worden gemaakt.’

‘Eigenlijk is er niet zoveel aan de hand’, relativeert Marjan van der Haar, directeur van Filmproducenten Nederland (FPN), die een half jaar met de curator heeft overlegd over de ontmanteling van de kluis. ‘Het is gebruikelijk dat bij een faillissement niet opgehaalde eigendommen worden vernietigd. Het lab is hier zelfs toe verplicht, ook om te voorkomen dat derden ermee aan de haal gaan.’

Om hun eigendom terug te krijgen betalen filmmakers een handling fee van 25 euro. Dat is beduidend minder dan wat het de afgelopen maanden zou hebben gekost om materiaal uit de kluis te halen. Dan zou er speciaal een notaris aan te pas moeten komen om de deur te openen. Omdat er nog gezocht werd naar een koper voor kluis plus inhoud — tot anderhalve maand geleden was Fort Advocaten nog in gesprek met een geïnteresseerde partij — zat het celluloid zo goed als vast. Van der Haar: ‘Eigenlijk is het sinds het faillissement voor het eerst weer beschikbaar. Het is goed om nu te kijken wat er nou eigenlijk allemaal ligt en te bedenken wat ermee te doen.’

Dat de eigenaren geen klimatologisch geschikte opslag zouden hebben voor hun filmmateriaal, is volgens Van der Haar evenmin een onoverkomelijk probleem. ‘EYE heeft een geschikte kluis maar die heeft misschien niet genoeg capaciteit. Maar de wereld is groter dan Nederland. Bij mijn vorige werkgever Fortissimo sloegen we vrijwel alles op bij laboratoria in Rome, Londen of Hongkong. Er is altijd wel een oplossing voor te vinden.’

In een gezamenlijk statement stellen EYE-directeur Sandra den Hamer en Jan Müller, directeur van Beeld en Geluid, dat ze de curator graag helpen bij het identificeren en in contact brengen met de rechtmatige eigenaren. Deze handreiking gaat gepaard met een waarschuwing: volgens filmmuseum en audiovisueel archief zou ‘vernietiging strijdig zijn met de wet’. De experts schatten schatten de inhoud van de Cineco-kluis op ‘30.000 filmblikken: werkmateriaal, negatieven en positieven. Het gaat om Nederlandse kaskrakers als Het meisje met het rode haar, Schatjes of Mama is boos. Deze films liggen zij aan zij met commercials van bijvoorbeeld KPN en de Nederlandse belastingdienst.’

Volgens EYE en Beeld en Geluid is het aan ieder afzonderlijke producent om zijn materiaal bij de instituten aan te bieden. Niet alles zal worden geaccepteerd; van nogal wat titels zijn er al kopieën in collectie. Den Hamer en Müller verwachten niettemin een golf aanbiedingen en dekken zich alvast in. In de statement schrijven zij: ‘door de te verwachten hoeveelheid aanbod en de normale selectie- en registratieprocedures kan het zijn dat EYE en Beeld en Geluid niet onmiddellijk het materiaal in de collectie kunnen of zullen opnemen.’

Edo Dijksterhuis