One Night Stand XI: Eva M. C. Zanen

Sponzenromantiek

Wekelijks verschijnt een nieuwe, Nederlandse vijftig-minuten film op televisie. De Filmkrant spreekt de makers. Als derde vertelt Eva M. C. Zanen over het over-de-top-romantische Hoe het zo kwam dat de Ramenlapper Hoogtevrees kreeg. "Gedrag is interessanter dan psychologie."

Op het fornuis van regisseur Eva M. C. Zanen staat een fluitketel in de vorm van een zwart-witte kat. In het toilet hangt een kroonluchter en het zeepreservoir is een oranje hert. Zo dartel als haar huis is, zo keurig zijn de interieurs in haar films. Zanen: "Mijn crew en ik hebben een voorliefde voor het draaien in de studio. Bij ons is alles gecontroleerd. De vormgeving is clean en de personages zijn archetypes. Je begint bijvoorbeeld met een basisagent en daar voeg je iets aan toe om hem specifiek te maken." De personages in de tragikomedie Hoe het zo kwam dat de Ramenlapper Hoogtevrees kreeg krijgen kleur door hun manier van spreken. "Taal vind ik belangrijk," beaamt Zanen. "Hoe iemand praat, vertelt een hoop over wie iemand is. Ook de taalfouten. Diezelfde politieman doet zich groter voor via taal. Die is te hoog gegrepen: hij verhaspelt deftige uitdrukkingen."

Eva Zanen op de set

Door de ingesopte ruiten heen wordt ramenlapper Alfred (Egbert-Jan Weeber, Laus Steenbeeke) verliefd op Dirkje (Judith Noyons, Joke Tjalsma). Geremd door fatsoen krijgen ze elkaar ruim veertig jaar nét niet. Zanen: "We hebben gekeken naar Amélie voor het moderne sprookjesgevoel en redeneerden vanuit de verteller. Dat is Cupido. Die zit boven op een wolk en schiet steeds mis. De kostuums van Alfred en Dirkje veranderen nauwelijks door de tijd heen. Alsof hun leven pas kan beginnen als ze elkaar eindelijk hebben."

De andere personages gaan met de mode mee. Zanens afstudeerfilm Met Excuses voor het Ongemak (2013) toont eveneens een liefde voor vintage en vrouwen in jurken. "Ik vind ze flatterend, jurken met een strak lijfje en een wijde rok," zegt Zanen, "maar ik moet toegeven dat ik mijn vrouwelijke personages vrij seksistisch benader. De meesten zijn poppetjes, makke lammetjes. Daar kom ik louter mee weg doordat ik zelf een vrouw ben. Ik speel graag met clichés en vergroot ze uit. Zo hoop ik ze indirect te bevragen. Geëmancipeerde vrouwen hebben minder drama. Vrouwen die vastzitten in een traditioneel keurslijf hebben meer tragiek." Zanens films uiten zich weinig feministisch. Privé houdt het haar wel bezig. "Ooit wil ik een film maken over de maatschappelijke verwachtingen van moederschap. Ik heb sinds kort een baby en kreeg uit alle hoeken kritiek toen ik mijn dochter naar de crèche bracht. Voor mijn vriend werd daarentegen gejuicht als hij bij wijze van spreken alleen al een luier verschoonde. Oneerlijk tegenover mij en denigrerend naar hem."

Zanen onderzoekt telkens gedragsconventies en ingebakken beleefdheidsvormen. "Omdat ik zelf sociaal onhandig ben," vermoedt Zanen. "In onze sector moet je samenwerken, netwerken en altijd zoeken naar een middenweg tussen eerlijk zijn en je wenselijk gedragen. Ik kijk in een nieuwe omgeving eerst de kat uit de boom en schat in wat voor grappen er gemaakt worden. Daar probeer ik me op aan te passen; een soort kameleon."

Zanens volgende film gaat over seks. "De tagline wordt zoiets als ‘een seksfilm zonder borsten en billen’. Ik wil geen geslachtsdelen laten zien. Dat leidt af. Je moet bij de beleving van de personages blijven. Het wordt een korte film met drie tot vijf splitscreens over koppels die voor het eerst met elkaar naar bed gaan. Hij toont de beleefdheidsvormen, de ongemakken en de sociale conventies die gepaard gaan met zo’n eerste nacht. Soms voelt iets niet helemaal goed en denk je ‘Ach, laat maar even.’ Je zoekt constant naar wat de ander lekker vindt, terwijl je er niet over durft te praten. Het idee is voortgekomen uit de seksscène in Met Excuses. Daar zien we de prille huwelijksnacht van een pasgetrouwd stel. Tijdens het draaien greep het me ontzettend aan." Dat we geen bloot zien, heeft dus niet met preutsheid te maken. "Nee, ik ben niet preuts. Mijn films zetten een vraagteken bij de heersende gedragscodes. Een andere aanleiding is dat ik een keer tijdens de seks ben weggegaan. Mijn mannelijke vrienden vonden het zielig voor die jongen en reageerden gechoqueerd. Had ik er dan tegen mijn zin in mee door moeten gaan? Nee, wat mij betreft. Maar blijkbaar deed ik iets wat niet hoorde."

Laura van Zuylen

Hoe het zo kwam dat de Ramenlapper Hoogtevrees kreeg wordt op zondag 16 oktober om 22:20 uitgezonden op NPO3.