One Night Stand VIII: Margot Schaap

‘Close-ups zijn er in het echte leven niet’

De derde One Night Stand VIII-film Flarden van Thomas pakt een heftig onderwerp aan, maar regisseur Margot Schaap wil vooral uitlokken dat je aandachtig kijkt: "Alsof je een zoekplaatje van Waar is Wally bestudeert. Je zoekt Wally en ondertussen ontdek je wat er verder gebeurt."

Achter gesloten deuren vinden vreselijke dingen plaats. In Flarden van Thomas wordt een jongen seksueel misbruikt door zijn arts zonder dat zijn ouders iets in de gaten hebben. Regisseur Margot Schaap behandelt het thema en passant: "Je ziet hapjes uit zijn leven die er niet toe lijken te doen. En juist dat soort momenten etaleren wie iemand is. Het misbruik maak ik nooit expliciet, omdat ik het verhaal ondramatisch wil vertellen. Het is Titia [Rieter, de scenarist — LvZ] zelf overkomen en niemand had het door. Ik vind het verbazingwekkend dat dat kan gebeuren op een ‘normale’, terloopse manier."

Thomas (Bodi Biesheuvel) past niet in het ideaalbeeld van zijn ouders en dat echoot in de omgeving. Schaap: "Die is strak en gestileerd om de geforceerde, schreeuwerige gemaaktheid van die wereld te benadrukken. Zijn ouders hebben een vastomlijnd idee over hoe een gezinnetje zou moeten zijn en hun kind past niet in dat plaatje."

Toch legt Schaap de schuld niet alleen bij de ouders neer: "Ik wil duiden hoe lastig het te herkennen is en hoe gemakkelijk je raakt afgeleid. Ik heb gekozen voor wijde shots, omdat er in het echte leven ook geen close-ups zijn die je aanwijzen waar je moet kijken. Daarnaast laat ik de shots lang staan, zodat je er ongemakkelijk van wordt. Je voelt je medeplichtig. Voor je het weet, ben je het al heel lang aan het observeren."

Schaap monteert dus zo min mogelijk en zet wijde shots in, geschoten vanaf een statief, om de gebeurtenissen afstandelijk te registreren: "Het is mooi als het verstrijken van tijd voelbaar wordt. In Flarden van Thomas duren de shots maar voort, terwijl je de boodschap al hebt begrepen. Iedere schnitt vertelt iets nieuws en de bedoeling is dat het publiek stopt met zoeken naar informatie. Dan komt er ruimte om op andere details te letten. Hoe zit een personage? Hoe beweegt hij? We zijn gewend om alleen de vertelling te volgen, terwijl het mij te doen is om wie die mensen zijn en hoe ze met elkaar omgaan. Ik moet nog een manier vinden waarop ik met de toeschouwer kan afspreken: dit is het gegeven en nu heel goed kijken. Dat is lastig. Zo’n actieve houding zijn we niet gewend."

De insteek van Schaap doet denken aan longtakecineasten als Hou Hsiao Hsien en Abbas Kiarostami. Schaap: "Als je een bescheiden plot vertelt en lange takes gebruikt, spoort het de kijker aan om zelf te associëren. De film wordt ook van jou, omdat je je eigen herinneringen en gedachten betrekt bij wat je ziet. Als je dat als filmmaker teweeg kunt brengen, is de impact veel groter. Het bewijst enerzijds dat film niet vaststaand is en anderzijds dat je er zelf door kunt veranderen. Je krijgt de gelegenheid de film mede te creëren en iedere keer kun je iets anders zien."

Laura van Zuylen

Flarden van Thomas wordt vrijdag 20 december om 23:15 uitgezonden op Nederland 2.