One Night Stand VIII: Klaartje Quirijns

Speelman
‘Vertellen via stiltes’
Documentairemaakster Klaartje Quirijns is als laatste in de One Night Stand VIII-reeks aan het woord over haar speelfilmdebuut Speelman. "Aansprekend in fictie is dat je je ideeën in beelden kunt vertalen en niet hoeft te proberen ze te vangen in de woorden van anderen."
Horen, zien, zwijgen. Regisseur Klaartje Quirijns maakte naam met haar documentaires en probeert voor het eerst fictie uit. In Speelman wordt nauwelijks gesproken. "Na Peace vs. Justice en Anton Corbijn Inside Out voelde ik me beperkt door woorden. Zeker bij politieke documentaires ben ik afhankelijk van wat andere mensen doen en zeggen en vaak vind ik dat ze niet ver genoeg gaan. In Speelman onderzocht ik hoe ik kon vertellen via stiltes en lichaamstaal."
Pierre Bokma geeft het hoofdpersonage Sweder Speelman zwijgzaam en uitgestreken vorm. Quirijns: "Ik joeg een kwetsbaarheid na, die ik bij hem vermoedde. Het is een andere Pierre dan je gewend bent. Dat gebrokene speelt hij mooi. Alles is gevat in blikken." Sweder laat zijn eigen leven achter zich om op afstand te bekijken wat zijn vertrek met zijn echtgenote doet. "Misschien is het wel een daad van liefde. Hij wil niet dat ze langs elkaar heen leven, dus wil hij iets doen om een verandering te forceren. In een lange relatie loop je het risico dat je op den duur als magneten uit elkaar gedreven wordt. Dat je elkaar afstoot in plaats van aantrekt."
Zijn tegenspeler is Elsie de Brauw, die een bekende pianiste vertolkt. "Voor haar staat muziek boven alles en de rest van de wereld is minder belangrijk. De vraag is of ze uit evenwicht gebracht kan worden, want ze is autistisch met muziek bezig. Die ziekelijke gedrevenheid en dat niet-te-stoppen-gevoel herken ik wel. Dat zeggen andere mensen ook weleens over mij."
Aangezien Speelman vooral via beelden wordt verteld, is de cameravoering extra belangrijk. Quirijns speelt met licht en donker en creëert doorkijkjes via ramen en deuren. "Je observeert iemand, maar je kunt er niet echt bij. Zo voelt de hoofdpersoon zich als hij zijn eigen leven gadeslaat. Martijn [van Broekhuizen, cameraman — LvZ] en ik vroegen ons af of je iemand anders wel echt kunt kennen en kwamen op die manier uit bij de geïsoleerde figuren in de schilderijen van Edward Hopper. De boeken van Haruki Murakami waren een andere inspiratiebron, omdat het bewuste en onderbewuste in zijn werk gemêleerd zijn. Ik streefde naar een sfeer tussen echt en niet echt in. We zien immers ook hersenspinsels."
Quirijns zelf lijkt de grootste gemene deler te zijn van Speelman en haar documentaires, die bijvoorbeeld gaan over wapensmokkel, de jacht op de oud-dictator van Tsjaad en een kritische blik vanuit Noord-Oeganda op de westerse gerechtigheid. "Soms lijkt mijn leven schizofreen. Ik heb een tijd in Amerika gewoond, maar ook in Nederland, en op beide plekken functioneer ik anders. Als kind groeide ik op met gescheiden ouders en vertoefde dus in verschillende werelden. Die extremen zijn in mijn werk weerspiegeld. Na Speelman heb ik de behoefte om weer een documentaire te maken en een stukje van de wereld iets beter te begrijpen. Aan de andere kant kan ik niet wachten om met de research van mijn volgende speelfilm te beginnen. Ik ben door uitersten gestructureerd."
Laura van Zuylen
Speelman wordt vrijdag 24 januari om 23:15 uitgezonden op Nederland 2.