One Night Stand VIII: Daniel Bruce
‘Besta je wel echt als je op papier niet bestaat?’
In het niets is een film over de slachtoffers van de Bijlmerramp. Als tweede in de One Night Stand VIII-reeks, vertelt regisseur Daniel Bruce: "De overlevenden vluchtten niet voor de brand toen het vliegtuig neerstortte, maar voor de politie."
Tijd om wat zaken recht te zetten. Ruim twintig jaar na dato komt de eerste film over de Bijlmerramp uit. In 1992 stortte een Israëlisch vrachtvliegtuig neer in een van de flatgebouwen in de Amsterdamse Bijlmermeer. Daniel Bruce heeft Zuid-Afrikaanse ouders en was niet in Nederland tijdens de crash, maar raakte gebiologeerd: "De tragedie is universeel: het had ook een inslaande meteoriet of ontplofte bom kunnen zijn. Het is een van de weinige grote rampen die Nederland heeft gekend. Hij is uniek omdat we geen idee hebben hoeveel mensen er werkelijk zijn overleden."
Er zijn drieënveertig slachtoffers geregistreerd, maar het vermoeden is dat er veel meer doden zijn gevallen, die illegaal en zonder verblijfspapieren in Nederland verbleven. Dat is echter nooit als vaststaand feit benoemd. "In de westerse wereld is er niets vergelijkbaars," zegt Bruce. "Zelfs tijdens de aanslag op de Twin Towers weten we wie er overleden is. Het boeide me dat veel mensen simpelweg zijn verdwenen, omdat ze geen verblijfspapieren hadden. Deze film gaat over wat identiteit is. Besta je wel echt als daar geen papieren bewijs van is?"
Bruce is met moeite de Bijlmergemeenschap binnengedrongen. "Het is er gezellig, maar het heeft ons zes maanden gekost voordat we werden toegelaten. De inwoners sluiten zich af voor blanke Nederlanders. De sleutel was de kerk. Toen we de priester aan onze kant hadden, opende dat alle deuren. Althans, bijna alle. Er was een ding waarvan we wisten dat het bestond, maar dat was nooit met eigen ogen hebben gezien: de illegale restaurants. De immigranten zijn eethuisjes begonnen die binnen enkele minuten omgebouwd kunnen worden tot een ruimte die eruit ziet als een woonkamer, voor het geval dat de politie een inval zou doen."
Hij zou er encyclopedieën over vol zou kunnen schrijven; het drama heeft Bruce nog niet losgelaten. "Waar de plannen van andere makers op stuk liepen, was de poging ‘de’ film over de Bijlmerramp te maken. Dat gaat niet, want er zijn teveel ingangen. Ik zou er wel een drieluik over willen maken. Een film zou gaan over de enige gewone passagier die meevloog. Dat was een Israëlische vrouw, op weg naar een gearrangeerd huwelijk. Daar zouden ook de mysterieuze mannen in witte pakken in voorkomen die in verband gebracht werden met de gezondheidsklachten in de Bijlmer na het ongeluk. De derde film zou gaan over de politieke gevolgen van de Bijlmerramp."
Dat de regisseur grafisch ontwerper is geweest zie je terug in zijn liefde voor strakke, krachtige lijnen. De balkons van de flatgebouwen en viaducten vormen de basis voor een exotisch, geometrisch landschap. "De eerste keer dat ik in de Bijlmer kwam, was ik overdonderd door de buitengewone sovjetlijnen. Die zijn mooi in hun lelijkheid. Maar het was ook inhoudelijk belangrijk om de omgeving mooi neer te zetten. Ik wilde dat je bij die gemeenschap zou willen horen. Er moet wel iets te verliezen zijn."
Laura van Zuylen
In het niets wordt vrijdag 13 december om 23:15 uitgezonden op Nederland 2.