Nieuw collectiegebouw EYE open in 2016

De meer dan veertigduizend titels omvattende collectie van EYE ligt nu nog verspreid over een half dozijn locaties. Vanaf begin 2016 komt daar verandering in. Dan opent op een steenworp afstand van het filmmuseum een nieuw collectiegebouw. Hiermee kan het filmerfgoed de 21ste eeuw in.

Het heeft wel wat voeten in aarde gehad. Rond 2000 bleek al uit onderzoek van het Instituut Collectie Nederland dat er behoefte was aan nieuwe opslagfaciliteiten. ‘De kwaliteit van de depots was niet goed genoeg, het materiaal werd niet onder optimale omstandigheden bewaard’, vertelt EYE-directeur Sandra den Hamer. ‘Vierkante meters hebben we genoeg, bijvoorbeeld in de loodsen in Vijfhuizen waar het grootste deel van de collectie ligt. Maar de ruimte in de vijf geklimatiseerde cellen die we erin hebben gebouwd, is beperkt. Het ICN oordeelde dan ook dat er binnen afzienbare tijd een alternatief moest komen.’

In diezelfde tijd werden nieuwbouwplannen ontwikkeld voor zowel een nieuw collectiecentrum als voor een nieuw publieksgebouw. De ontwikkeling van het museumgebouw, het iconische pand aan de IJ-oever, verliep voorspoedig en de eerste paal ging de grond in op de vooravond van de crisis. Er lagen toen al vijf plannen klaar voor het collectiegebouw, maar ING Real Estate bestempelde het project als ‘niet meer haalbaar’. Pas in 2009 was er een nieuwe financier/ontwikkelaar gevonden, WAD. In 2012 tekende EYE de huurovereenkomst voor 25 jaar. Na de zomer wordt begonnen met de bouw en begin 2016 kan de collectie overkomen.

Het gebouw, dat gevestigd zal zijn aan de Asterweg, heeft een totaaloppervlak van 8.000 vierkante meter (ter vergelijking: EYE heeft 9.000 vierkante meter). Vijfduizend daarvan worden gehuurd door EYE; WAD is voor de invulling van de rest in gesprek met twee archiefinstellingen, een museum en een commercieel bedrijf actief op het gebied van digitalisering en hosting. Het gebouw, dat behoorlijk sober oogt van buiten, wordt gebouwd volgens de technische eisen uit de Archiefregeling 2009. Depots kunnen gekoeld worden tot -10 graden Celsius.

De bovenste drie van de vijf verdiepingen van het collectiegebouw zijn gereserveerd voor opslag. ‘In de onderste twee lagen komen ateliers, kantoren en andersoortige werkruimte’, vertelt Den Hamer. ‘Het moet een soort expertisecentrum worden met een semi-publieke functie. Hier kunnen journalisten, onderzoekers, filmmakers terecht. In de opslag ligt natuurlijk veel meer dan alleen films. Het gaat ook om foto’s, affiches en andere film gerelateerde objecten.’

Met de komst van het collectiegebouw komt een einde aan het verbrokkelde netwerk aan depots waar tot nu toe het Nederlandse filmerfgoed is opgeslagen. Alleen de bunkers waar nitraatfilm in wordt bewaard, in Vijfhuizen en Heemskerk, blijven vanwege de lichtontvlambaarheid van het materiaal behouden. Den Hamer: ‘Dat betekent een flinke logistieke knobbel minder. En voor de interne communicatie is het prettiger, er hoeft ook minder gereisd te worden.’

De modernisering van de opslag gaat hand in hand met een andere speerpunt van EYE: digitalisering. ‘We hebben in de afgelopen jaren een nieuwe, professionele digitale workflow ontwikkeld’, aldus Den Hamer. ‘In het nieuwe collectiegebouw zal ook een digitaal lab zitten, waar we zelf films kunnen scannen, bewerken en restaureren. Maar behalve dat films uit de vorige eeuw moeten worden gedigitaliseerd, moet ook het hele archief worden gedigitaliseerd — een fundamentele omslag in de manier van werken. Als we dat niet doen, vallen we zo meteen in een dubbel zwart gat. Dan kunnen de oude films niet worden afgespeeld en de nieuwe niet opgeslagen.’

Edo Dijksterhuis